Właściwe rozpoznanie
Różnicowanie zmian paznokciowych u osób starszych – czy zawsze grzybica?
lek. Gustaw Roter
prof. dr hab. n. med. Roman Nowicki
- Budowa płytki paznokciowej u osób w starszym wieku
- Schorzenia paznokci najczęściej spotykane w omawianej grupie pacjentów
- Zaburzona morfologia paznokcia jako cenna wskazówka w diagnostyce chorób układowych
Głównym zadaniem aparatu paznokciowego jest strukturalne wzmocnienie grzbietowej części palca i stworzenie przeciwwagi dla nerwów reagujących na nacisk, co pozwala na wykonywanie precyzyjnych prac manualnych1. Paznokcie spełniają także funkcje estetyczne, chronią delikatny dystalny paliczek oraz umożliwiają drapanie. W populacji osób starszych bardzo często stwierdza się zmiany paznokciowe, które potencjalnie mogą być spowodowane przez zakażenia dermatofitowe. Należy jednak pamiętać, że grzybica paznokci stanowi podłoże ok. 40% onychopatii, a pozostałe 60% wiąże się z takimi czynnikami, jak zaburzenia krążenia, infekcje, uszkodzenia mechaniczne, choroby skóry i innych narządów czy układów, a także przyjmowane leki2.
Budowa płytki paznokciowej i jej zmiany u osób starszych
Na aparat paznokciowy składają się 4 struktury: macierz paznokcia produkująca płytkę paznokciową, wały paznokciowe pełniące funkcje ochronne, łożysko paznokcia, do którego przylega płytka paznokciowa w trakcie wzrostu, oraz obrąbek (hyponychium) – miejsce, gdzie wolna krawędź płytki oddziela się od łożyska3. Płytka paznokciowa jest produkowana przez macierz w sposób ciągły z prędkością 3 mm/miesiąc w przypadku paznokci dłoni i 1 mm/miesiąc w przypadku paznokci stóp. Całkowity odrost paznokcia dłoni jest szacowany na 4-6 miesięcy, natomiast w przypadku stóp może to być nawet 12 miesięcy3. U osób starszych prędkość wzrostu paznokcia spada mniej więcej o 0,5% rocznie, rozpoczynając od 25 do 100 r.ż.4 Większość onychopatii wiąże się ze zmianami naczyniowymi, ponieważ gorsze unaczynienie przekłada się na zaburzone odżywienie macierzy, szczególnie w przebiegu zmian miażdżycowych. Zmienia się również zawartość żelaza (spadek) i wapnia (wzrost) w płytce2.
U osób starszych obserwuje się zmiany w kolorze płytki paznokciowej (chromonychia), która może przybierać barwę białą (leukonychia), a także inne kolory, takie jak szary, zielony, czerwony, purpurowy, żółty, do brązowego i czarnego. Leukonychię dzieli się na:
- leukonychię prawdziwą (true leukonychia), zależną od zmian w macierzy paznokcia
- pseudoleukonychię, obejmującą płytkę paznokciową (powodowaną przez czynniki egzogenne, takie jak grzybica)
- leukonychię pozorną (apparent leukonychia), która dotyczy tkanek podpaznokciowych5.
