Choroby osierdzia obejmują szeroki zakres patologii, począwszy od dobrze rokującego ostrego zapalenia osierdzia o etiologii wirusowej, a skończywszy na zagrażającej życiu tamponadzie serca. Ostre zapalenie osierdzia może również być wtórne do innych chorób – w tym autoimmunizacyjnych i nowotworowych. W niniejszej pracy przedstawiono klasyfikację zespołów osierdziowych ze szczególnym naciskiem na kwestie diagnostyki i leczenia opartą na odpowiednich wytycznych ESC z 2015 roku.

Wprowadzenie

Osierdzie to workowata struktura tworząca warstwę ochronną i umocowanie dla serca w śródpiersiu. Zbudowana jest z dwóch blaszek – trzewnej (nasierdzia), będącej trzecią warstwą ściany serca, pokrywającą bezpośrednio mięsień sercowy, oraz blaszki ściennej (włóknistej). Między blaszkami znajduje się jama osierdzia, która w warunkach fizjologicznych jest przestrzenią potencjalną i gromadzi jedynie śladową ilość płynu. W warunkach patologicznych ilość płynu w jamie osierdzia może się istotnie zwiększać. Obecność płynu w worku osierdziowym jest ważnym objawem wielu chorób osierdzia. Z punktu widzenia epidemiologii najważniejszą z nich jest ostre zapalenie osierdzia, które jest relatywnie częstą przyczyną zgłoszenia na SOR (5% wszystkich zgłoszeń z powodu bólu w klatce piersiowej).¹ Częstość występowania ostrego zapalenia osierdzia wynosi 27,7 na 100 000 mieszkańców (dane z kohortowego badania obserwacyjnego obejmującego 2 szpitale z obszaru miejskiego północnych Włoch zamieszkałego przez 220 000 mieszkańców),² podobny odsetek zanotowano w populacji osób >65 roku życia (26 na 100 000).³ Według danych z rejestru fińskiego odsetek hospitalizacji z powodu ostrego zapalenia osierdzia wynosi 3,32 na 100 000 mieszkańców na rok (2 razy częściej hospitalizowani są mężczyźni).⁴ Odsetek śmiertelności wewnątrzszpitalnej z powodu ostrego zapalenia osierdzia wynosi 1,1% (u osób >65 roku życia odsetek śmiertelności 30-dniowej wynosi 5,7% – dane z rejestru amerykańskiego).^3,4

Etiologia i objawy kliniczne ostrego zapalenia osierdzia

Pacjent z ostrym zapaleniem osierdzia typowo (85-90%) zgłasza ostry, kłujący ból w klatce piersiowej związany z podrażnieniem opłucnej, w którym ulgę przynosi pionizacja lub pochylenie do przodu. U jednej trzeciej pacjentów w badaniu przedmiotowym...

Zespoły osierdziowe

W klasyfikacji chorób osierdzia pod kątem charakterystyki klinicznej (objawy podmiotowe, przedmiotowe, badania dodatkowe) wyróżnia się zespoły osierdziowe. Wśród nich znajdują się ostre zapalenie osierdzia oraz jego powikłania, takie jak przetrwał...