Amyloidoza transtyretynowa (ATTR) jest rzadką, zagrażającą życiu chorobą infiltracyjną, polegającą na pozakomórkowym odkładaniu się transtyretynowych włókien amyloidu w narządach, co prowadzi do ich dysfunkcji. Chociaż choroba może dotyczyć rożnych narządów i wywoływać szereg, często niespecyficznych, objawów, to do najczęstszych prezentacji ATTR zalicza się kardiomiopatię i związane z nią objawy niewydolności serca, które wiążą się z gorszym rokowaniem¹.

Diagnostyka i leczenie kardiomiopatii ATTR pozostają dużym wyzwaniem. Brak specyficznych objawów, stosunkowo rzadkie występowanie choroby, podobieństwo do innych, częściej występujących patologii (m.in. kardiomiopatii przerostowej, niewydolności serca z zachowaną funkcją skurczową, stenozy aortalnej) nie ułatwiają procesu diagnostycznego. Ponadto jeszcze niedawny brak zaleceń poświęconych kardiomiopatii ATTR oraz przede wszystkim brak farmakologicznego leczenia przyczynowego o udowodnionej skuteczności nie motywował klinicystów do poszerzenia diagnostyki w tym kierunku.

Ta sytuacja w ostatnim czasie uległa poprawie – w 2019 r. zostały opublikowane zalecenia ekspertów dotyczące postępowania diagnostycznego w kardiomiopatii w przebiegu ATTR oraz oddzielne wytyczne dotyczące obrazowania w amyloidozie serca^1-3. Pojawiła się także możliwość przyczynowej farmakoterapii i wydaje się, że wąski zakres dotychczasowych metod leczenia wkrótce się poszerzy^4,5.

Patogeneza i symptomatologia ATTR

Kluczowym elementem patogenezy ATTR jest transtyretyna – białko syntetyzowane głównie w wątrobie, biorące udział w transporcie tyroksyny i retinolu. Struktura transtyretyny jest tetrameryczna – składa się ona z 4 jednakowych podjednostek zbudowanych ze 127 aminokwasów (55 kDa). Dysocjacja tetrameru transtyretyny do monomerów oraz oligomerów prowadzi do tworzenia się włókien amyloidu, które odkładając się w narządach, upośledzają ich funkcjonowanie (ryc. 1)^6,7. Ze względu na etiologię wyróżnia się następujące rodzaje ATTR:

• typ dziedziczny (hATTR – hereditary ATTR lub mATTR – mutant ATTR)
• typ dziki (wtATTR – wild type ATTR), dawniej nazywany także typem starczym (senile ATTR)^1,6.

hATTR

Typ hATTR jest efektem mutacji w genie transtyretyny dziedziczonej w sposób autosomalny dominujący ze zmienną penetracją. Jak dotąd zdiagnozowano ponad 140 patologicznych wariantów w genie transtyretyny odpowiedzialnych za rozwój ATTR8. Rozpowszec...