Zastosowanie kwasu tioktynowego w leczeniu polineuropatii cukrzycowej
mgr farm. Agata Bocheńska1
dr hab. n. med. Łukasz Rzepiński2
- Skuteczność kliniczna kwasu tioktynowego (ALA – alpha lipoic acid) w leczeniu polineuropatii cukrzycowej (DPN – diabetic polyneuropathy) została potwierdzona w licznych randomizowanych badaniach klinicznych, w których wykazano poprawę objawów subiektywnych i parametrów neurofizjologicznych, szczególnie po podaniu leku drogą dożylną. W niniejszym artykule przybliżono mechanizm wielokierunkowego działania plejotropowego tego leku na nerwy obwodowe
Polineuropatia cukrzycowa jest jednym z głównych powikłań cukrzycy (DM – diabetes mellitus). Określa wszystkie objawy dysfunkcji nerwów obwodowych u pacjentów z DM, bez obecności innych przyczyn uszkodzenia obwodowego układu nerwowego. Może zatem dotyczyć wszystkich unerwionych narządów i układów. Do jej głównych symptomów należą:
- parestezje
- pieczenie
- ból neuropatyczny
- zaburzenia czucia
- zaburzenia autonomiczne
- w zaawansowanych przypadkach – deficyt ruchowy.
Nieleczona DPN może prowadzić do owrzodzeń, a nawet konieczności amputacji kończyn1.
Polineuropatia cukrzycowa jest spowodowana bezpośrednim wpływem hiperglikemii na nerwy – uszkodzeniem mieliny, a wtórna – następstwem patologii zwyrodnieniowych aksonów wynikających z uszkodzenia naczyń krwionośnych odżywiających i dotleniających nerwy. Objawy DPN są heterogenne, często w początkowym okresie choroby rozwijają się skąpoobjawowo. Najbardziej uciążliwym dla chorych objawem rozwijającej się DPN jest ból neuropatyczny2.
Coraz więcej dowodów sugeruje, że z patogenezą DPN jest powiązany stres oksydacyjny wynikający ze zwiększonego wytwarzania wolnych rodników i zaburzeń obrony antyoksydacyjnej. Jego markery są podwyższone u chorych z DM i korelują ze stopniem nasilenia polineuropatii. W eksperymentalnym modelu DPN leczenie kwasem tioktynowym (inaczej: kwas α-liponowy, kwas 1,2-ditiolano-3-pentanowy) prowadzi do regresji zaburzeń neuronaczyniowych i metabolicznych wywołanych cukrzycą. Badania farmakodynamiczne wykazały, że ALA niweluje stres oksydacyjny i nieprawidłowości naczyniowe występujące w DPN3.
Kwas tioktynowy w leczeniu polineuropatii cukrzycowej
W aktualnych wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) z 2025 r. (tab. 1), dotyczących leczenia polineuropatii cukrzycowej wyróżnia się leki, które działają przyczynowo lub objawowo. Chociaż istnieje wiele farmaceutyków zalecanych w leczeniu bólu neuropatycznego, ich skuteczność często okazuje się niewystarczająca i niesatysfakcjonująca. Leczenie pacjentów z bólem neuropatycznym jest bezwzględnie konieczne, ponieważ nieleczony ból znacząco obniża jakość życia i codzienne funkcjonowanie chorego, a w konsekwencji często prowadzi do wtórnych zaburzeń nastroju4.
