W przypadku dzieci mediana zachorowania na chorobę nowotworową jest między 5. a 6. r.ż. Oznacza to, że po wyleczeniu zostaje im ponad 60 lat życia ze wszystkimi obciążeniami somatycznymi wynikającymi z leczenia choroby nowotworowej. U wielu osób przekłada się to również na sferę psychiczną.

Powikłania leczenia i trauma pacjenta – oba czynniki sprawiają, że dzieci wypisane z oddziału onkologicznego często potrzebują pomocy długo po zakończeniu terapii

Wyleczenie dziecka z choroby nowotworowej może mieć odległe w czasie skutki, zarówno somatyczne, jak i psychologiczne. Te pierwsze związane są z powikłaniami leczenia onkologicznego. W porównaniu z onkologią dorosłych, terapia małych pacjentów przynosi bardzo dobre wyniki. Jesteśmy w stanie wyleczyć ponad 80 proc. dzieci ze wszystkimi typami nowotworów, również tymi bardzo agresywnymi. Trzeba jednak pamiętać, że stosujemy bardzo wysokie dawki chemioterapii, często znacznie wyższe niż u dorosłych. Z jednej strony jesteśmy zatem w stanie przeprowadzić bardzo skuteczną terapię, z drugiej wiemy, że narażamy pacjenta na późne powikłania. Bardzo ważne, by to sobie uświadomić. I reagować.

Jeśli mediana zachorowania na nowotwory wśród dorosłych wynosi 65-70 lat, to u wyleczonego z nowotworu oczekiwany czas przeżycia będzie oscylował w granicy 5-10 lat, bo w Polsce ludzie średnio dożywają 77-80 lat. W przypadku dzieci mediana zachorowania na chorobę nowotworową jest między 5. a 6. r.ż. Oznacza to, że po wyleczeniu zostaje im ponad 60 lat życia ze wszystkimi obciążeniami somatycznymi wynikającymi z leczenia choroby nowotworowej. U wielu osób przekłada się to również na sferę psychiczną.

Obciążenia somatyczne – przegląd problemów

Powikłaniem bezpośrednio zagrażającym życiu po terapii może być pojawienie się drugich nowotworów. Dziecko wyleczone z choroby nowotworowej narażone jest na większe ryzyko wystąpienia kolejnego nowotworu z dwóch powodów.

Po pierwsze uważa się, że znaczenie mogą mieć predyspozycje genetyczne, np. często niezdiagnozowany zespół Li-Fraumeni, zespół Nijmegen itp.

Drugim czynnikiem ryzyka może być przeprowadzone przez nas leczenie pierwszego nowotworu, a mam na myśli leczenie antracyklinami lub innymi pochodnymi czy inhibitorami topoizomerazy II i lekami alkilującymi. Jest to leczenie obarczone ryzykiem wystąpienia drugich nowotworów. Powyższe leki interferują z komórkowymi mechanizmami naprawy DNA, co może prowadzić do akumulacji uszkodzeń DNA. Podobną sytuację mamy w przypadku napromieniania. Radioterapia generuje dużą ilość pęknięć dwuniciowych DNA w różnych komórkach, nie tylko nowotworowych, co w przypadku nieefektywnej ich naprawy może doprowadzić do powstania kolejnego nowotworu. Jeśli jest to napromienianie profilaktyczne, tak jak w przypadku białaczek, bądź napromienianie lecznicze na środkowy układ nerwowy lub inną lokalizację w przypadku guzów litych, istnieje ryzyko powikłań popromiennych i powstawania kolejnych nowotworów w polu napromienienia. Najczęściej są to oponiaki, ale też inne nowotwory w ośrodkowym układzie nerwowym.

W przypadku dzieci z ostrą białaczką istnieje duże ryzyko wystąpienia nowotworów w układzie nerwowym, także najczęściej oponiaków, ale też chłoniaków ośrodkowego układu nerwowego.

W sumie ryzyko wystąpienia kolejnego nowotworu u dzieci wyleczonych z choroby nowotworowej sięga 5 proc.

Jakie mogą być inne powikłania?

Kardiologiczne powikłania po leczeniu antracyklinami w postaci kardiomiopatii

U dorosłych takich problemów obserwuje się znacznie mniej, bo czas do rozwinięcia chorób kardiologicznych po zastosowaniu leku wynosi minimum 10 lat. U dzieci jednak jest to poważny problem.

Ponadto, nie mamy jeszcze dużych badań mówiących o tym, jak chemioterapia w wieku dziecięcym wpływa na wystąpienie ryzyka choroby wieńcowej. Z naszych obserwacji wynika, że to może być istotny problem w przyszłości.

Niewydolność nerek spowodowana uszkodzeniem kłębuszków lub kanalików nerkowych – tzw. zespół Fanconiego

W tubulopatii tej dochodzi do utraty jonów oraz glukozy z moczem. Najczęściej przyczyną jest leczenie lekami alkilującymi oraz pochodnymi platyny. Glomerulopatia może być spowodowana leczeniem lekami alkilującymi i metotreksatem, choć inne chemioterapeutyki również partycypują w toksycznym uszkodzeniu nerek. Na szczęście w większości przypadków obserwowane objawy kliniczne nefropatii mają charakter przejściowy i rzadko dochodzi do schyłkowej niewydolności nerek.

Niepłodność

Wiemy, że część leków stosowanych w onkologii dziecięcej, głównie leki alkilujące i antracykliny, mogą powodować niepłodność. Dlatego jeśli choroba nowotworowa rozwija się u nastolatka, zazwyczaj proponujemy bankowanie nasienia.