Przykładem takich cyfrowych form leczenia biologicznego jest zastosowanie rzeczywistości wirtualnej (3D) w postaci pełnej symulacji rzeczywistości fizykalnej lub nałożenia środowiska rzeczywistości wirtualnej na rzeczywistość fizykalną w formie rzeczywistości poszerzonej. Za pomocą leczenia środowiskiem 3D można w sposób celowany projektować je tak, żeby stymulować przyjemność (stymulacja układu nagrody) lub uspokojenie i relaksację, uzyskując efekt sedacji. Leczenie cyfrowym środowiskiem 3D może być wykorzystane w habituacji pacjentów do bodźców lękotwórczych w terapii ekspozycyjnej. Przykład wizualizacji 3D środowiska ekspozycyjnego z bota terapeutycznego do leczenia agorafobii przedstawiono na rycinie 4.

Rycina 4. Przykład użycia rzeczywistości wirtualnej, stosowanej do habituacji lęku w sytuacji agorafobicznej. W aplikacji (bocie terapeutycznym zainstalowanym na smartfonie włożonym do ramek 3D) pacjent przechodzi terapię ekspozycyjną. Źródło: Science for Life sp. z o.o.

Rzeczywistość poszerzona (podobnie jak środowisko 3D czy aplikacje medyczne z grami terapeutycznymi) może być wykorzystana do trenowania funkcji poznawczych pacjentów.

Drugą metodą biologicznego leczenia cyfrowego jest nowoczesna forma muzykoterapii, którą można nazwać fonoterapią. Polega ona na wykorzystaniu muzycznej aplikacji cyfrowej i oddziaływaniu na mózg za pomocą pojedynczych częstotliwości prozdrowotnych (healing frequencies). Mogą one wywierać potencjalnie różnorodny wpływ, powodując uspokojenie, ułatwiając zasypianie, zmniejszając ból, zwiększając napęd i motywację albo ograniczając uczucie przemęczenia. Aplikacje terapeutyczne wykorzystujące fonoterapię wymagają przeprowadzenia badań naukowych potwierdzających ich skuteczność u ludzi. Przykładem aplikacji dostępnej w Polsce, wykorzystującej fonoterapię, jest life-APP (ryc. 5).

Rycina 5. Ekrany z aplikacji life-APP przedstawiające możliwość wyboru utworu muzycznego zharmonizowanego z daną częstotliwością prozdrowotną. Utwory muzyczne są skomponowane w różnych stylach muzycznych, co pozwala na wybór gatunku muzycznego zgodnego z upodobaniami pacjenta. Dodatkowo aplikacja gromadzi dane medyczne w postaci subiektywnej oceny nasilenia stresu w skali SUDS (Subjective Units of Distress Scale). Źródło: Science for Life sp. z o.o.

Cyfrowe formy oddziaływania na organizm człowieka mogą przybrać również formę stymulacji innych kanałów informacyjnych (zmysłowych), tj. smaku, węchu lub dotyku.

Cyberpsychiatryczne moduły pomiarowe

Hybrydowy system leczenia psychiatrycznego jest wyposażony w moduły pomiarowe pozwalające na monitorowanie stanu pacjenta, zbieranie danych medycznych i reagowanie w postaci zaleceń terapeutycznych – w zakresie określonym przez algorytmy terapeutyczne stworzone przez lekarzy/terapeutów. Algorytmy te stanowią granice bezpieczeństwa dla oddziaływań terapeutycznych realizowanych przez hybrydowy system psychiatryczny.

Moduły pomiarowe służą do gromadzenia danych medycznych, które mogą być następnie przetwarzane przez system kognitywny aplikacji. Obejmują one formularze samooceny, kwestionariusze psychometryczne wypełniane przez pacjenta, dane zbierane przez peryferyjne urządzenia telemetryczne (np. smartwatch), moduły do analizy tekstu i wydźwięku (data mining), dane na temat aktywności pacjenta zbierane przez moduł GPS oraz dane o aktywności pacjenta w internecie (rodzaj i liczba odwiedzanych stron internetowych), a także częstość korzystania z różnych funkcjonalności smartfona (ryc. 3).

Cyberpsychoterapia

Psychoterapia prowadzona online jest tak samo skuteczna jak prowadzona metodą tradycyjną, w przychodni lub gabinecie². Może być również stosowana w hybrydowym modelu leczenia razem z tradycyjnymi i cyfrowymi formami leczenia biologicznego.

Podsumowanie

E-psychiatria w formie hybrydowego leczenia może przynieść oczekiwany od lat postęp w psychiatrii. Stanie się to możliwe nie przez wprowadzanie nowych leków, lecz zastosowanie nowych, cyfrowych form leczenia biologicznego, które w połączeniu z farmakoterapią będą przyspieszać i wzmacniać proces zdrowienia. Samouczące się systemy kognitywne w psychiatrii mogą stanowić wsparcie dla lekarza psychiatry oraz specjalistów z innych dziedzin w stawianiu diagnozy, wyborze terapii, jej prowadzeniu i monitorowaniu – jako proaktywne aplikacje medyczne towarzyszące pacjentowi między konsultacjami z lekarzem w formie e-wizyt i wizyt w przychodni lub gabinecie. Istnieje jednak niebezpieczeństwo, że w efekcie rozwoju technologii cyfrowego zdrowia (digital health) systemy te, zgromadziwszy bazy danych z milionami rekordów dotyczących skuteczności różnych form leczenia biologicznego, zastąpią lekarzy.

Nasuwa się więc pytanie, w jaki sposób środowisko medyczne powinno reagować na wyzwania związane z procesem transformacji technologicznej w medycynie i wpływać na jej przebieg, tak by utrzymać wiodący wpływ lekarza – człowieka, a nie sztucznej inteligencji w leczeniu ludzi. Żeby nie dopuścić do eradykacji zawodu lekarza lub ograniczenia jego roli, właśnie teraz, na początku ery cyfrowej medycyny konieczne jest wzbudzenie w środowisku medycznym świadomości zagrożeń z tym związanych i aktywne włączenie się lekarzy w kształtowanie bezpiecznego, nieumniejszającego ludzkiego znaczenia rozwoju e-medycyny. Jednym z elementów podejmowanych działań powinno być świadome ograniczenie stosowania sztucznej inteligencji w procesie diagnostyczno-terapeutycznym tak, żeby systemy kognitywne były narzędziem wykorzystywanym przez lekarza, a nie jego następcą, wykonującym pracę terapeutów. Potrzebne jest również tworzenie regulacji prawnych i etycznych, które mogą ocalić medycynę jako sztukę leczenia.