1. Co to jest kamica pęcherzyka żółciowego?

 

Kamica żółciowa to dolegliwość polegająca na występowaniu w pęcherzyku żółciowym lub w drogach żółciowych złogów (kamieni) zbudowanych z substancji chemicznych znajdujących się w żółci: cholesterolu, barwników żółciowych, białek, wapnia, jonów nieorganicznych. Największy odsetek stanowią kamienie mieszane. U zdrowego człowieka substancje te rozpuszczają się w żółci i są wydzielane do przewodu pokarmowego. W momencie zbyt dużego zagęszczenia żółci dochodzi do wytrącania się tych substancji w drogach żółciowych. Kamica pęcherzyka żółciowego występuje u 10-20% populacji, u kobiet 3-4 razy częściej niż u mężczyzn, u 10% chorych z kamicą pęcherzykową współistnieją złogi w drogach żółciowych. Ryzyko kamicy żółciowej zwiększają:

• starszy wiek
• otyłość
• czynniki hormonalne, np. ciąże
• cukrzyca
• hipertriglicerydemia
• gwałtowne odchudzanie
• stan po zabiegach operacyjnych, np. resekcji żołądka
• zespół krótkiego jelita
• długotrwałe żywienie pozajelitowe
• przewlekłe infekcje dróg żółciowych
• zastój żółci
• choroby wątroby
• niedoczynność tarczycy.

2. Jak leczyć kamicę pęcherzyka żółciowego?

Kamienie w pęcherzyku żółciowym przez wiele lat mogą nie powodować żadnych objawów. Jest to tzw. kamica bezobjawowa. Złogi zostają uwidocznione podczas badań obrazowych w trakcie diagnostyki innych chorób. USG jamy brzusznej charakteryzuje się dużą, ponad 90% skutecznością w rozpoznawaniu kamicy żółciowej. Pozwala określić wielkość złogów, ich liczbę i lokalizację. Najczęstszym objawem kamicy żółciowej jest kolka żółciowa – nagły, napadowy, silny ból brzucha zlokalizowany w nadpępczu lub prawym podżebrzu, mogący promieniować do prawego barku, któremu towarzyszą nudności i wymioty. Kolka żółciowa jest spowodowana częściowym lub całkowitym zamknięciem przewodu pęcherzykowego przez kamień żółciowy. Następstwem zamknięcia może być ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego. Natomiast zamknięcie przez złóg pozapęcherzykowych dróg żółciowych może skutkować żółtaczką mechaniczną lub ostrym zapaleniem trzustki.

Leczenie niepowikłanej kolki żółciowej polega na stosowaniu leków przeciwbólowych i rozkurczowych oraz przestrzeganiu diety. W przypadku silnych dolegliwości bólowych nieustępujących pomimo leczenia należy skontaktować się z lekarzem, który może zadecydować o wykonaniu badań diagnostycznych – obrazowych i laboratoryjnych – a w razie potrzeby wskazana jest konsultacja chirurgiczna. Jedynym skutecznym sposobem leczenia kamicy pęcherzyka żółciowego jest chirurgiczne usunięcie pęcherzyka wraz ze znajdującymi się weń złogami. Zabieg można wykonać metodą tradycyjną (otwartą) poprzez rozcięcie powłok brzusznych lub metodą laparoskopową (małoinwazyjną) przy użyciu specjalnych urządzeń przez 3 niewielkie nacięcia powłok brzucha. Obecnie metoda ta stanowi złoty standard leczenia operacyjnego kamicy pęcherzyka żółciowego, a jej zalety to: krótszy czas gojenia się rany pooperacyjnej, mniejsze dolegliwości bólowe, mniejsza liczba powikłań, krótszy czas leczenia szpitalnego (pacjenci opuszczają szpital nazajutrz lub w 2 dniu po operacji). O olbrzymim postępie leczenia operacyjnego świadczy fakt, że po przeprowadzonym w 1882 roku pierwszym usunięciu pęcherzyka żółciowego pacjent wstał z łóżka po 12 dniach, a szpital opuścił po 6 tygodniach hospitalizacji. 

Istnieją również nieoperacyjne metody leczenia kamicy pęcherzyka żółciowego: rozpuszczanie złogów przez doustnie podawane pochodne kwasów żółciowych lub rozkruszanie falą uderzeniową generowaną pozaustrojowo. Obecnie metody te uznaje się za mało skuteczne i obarczone dużym ryzykiem nawrotu.

Kiedy leczyć operacyjnie? Bezobjawowa kamica pęcherzyka żółciowego nie jest wskazaniem do operacji, choć należy ją rozważyć w przypadku licznych drobnych złogów powodujących ryzyko wystąpienia kamicy przewodowej i ostrego zapalenia trzustki. Objawowa kamica pęcherzykowa – nasilenie incydentów kolki żółciowej wymagające rygorystycznego przestrzegania diety lub częstego stosowania leków przeciwbólowych i rozkurczowych – jest wskazaniem do leczenia operacyjnego. Wskazaniami są również powikłania kamicy pęcherzyka żółciowego: ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, kamica przewodowa i będące ich następstwem ostre zapalenie trzustki (leczenie operacyjne jest odroczone – poprzedzone endoskopowym usunięciem złogów z dróg żółciowych i ustąpieniem objawów ostrego zapalenia trzustki).

3. Dieta w kamicy pęcherzyka żółciowego i po zabiegu usunięcia pęcherzyka

Zaleca się racjonalny sposób żywienia – należy jeść 5 niewielkich posiłków o stałych porach. Do diety należy włączyć błonnik pokarmowy. Regularne posiłki z dużą zawartością błonnika stymulują sprawne obkurczanie pęcherzyka żółciowego. Należy ograniczyć produkty bogate w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol, tłuszcze zwierzęce – tłuste wędliny, wędliny z podrobów, tłuste sery żółte, sery pleśniowe. Zmniejszona ilość tłuszczu w diecie upośledza wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Z tego względu dietę należy wzbogacić produktami bogatymi w β-karoten (marchew, cykoria, papryka, szpinak), witaminę D (ryby morskie: makrela, łosoś, śledź, szprotka), witaminę E (szpinak, sałata, szparagi, otręby pszenne), witaminę K (szpinak, zielona sałata, kapusta, oleje roślinne: słonecznikowy, rzepakowy, z oliwek).

Z diety należy wykluczyć produkty ciężkostrawne, długo zalegające w żołądku, ostro przyprawione, i włączyć produkty bogate w witaminę C, stymulujące układ immunologiczny, hamujące procesy zapalne. Należy zastąpić potrawy smażone gotowanymi lub pieczonymi w folii. Ważne jest spożywanie odpowiedniej ilości warzyw i owoców oraz produktów zbożowych bogatych w błonnik pokarmowy (z grubego przemiału).