Wstęp

W wielu krajach, w tym w Polsce, z definicji opartej na systemie centylowym niedobór wzrostu rozpoznaje się u 3% populacji w okresie rozwojowym. Przy takim kryterium prawie w każdej klasie znajduje się jedno dziecko z niedoborem wzrostu, a zgodnie z rocznikiem statystycznym określającym populację znajdująca się w okresie rozwojowym na 7 350 000 (2008 r.), liczba dzieci z niedoborem wzrostu w Polsce przekracza 220 000! Przy tak dużej liczbie dzieci niskich bardzo istotna jest rola lekarza pierwszego kontaktu i pediatry, oraz dostępność do ośrodków referencyjnych. Zasadniczą rolę ma pomiar dziecka (wykonywany przy każdej wizycie!) i interpretacja wyników na podstawie siatki centylowej (z uwzględnieniem wzrostu rodziców i rodzeństwa).

Podstawowe wiadomości

Podział

Ze względu na z reguły wieloczynnikowy charakter zaburzeń wzrastania ich podział etiologiczny nie jest jednoznaczny i różnie jest przedstawiany przez różnych autorów.

Prosty podział etiologiczny (tab. 1) obejmuje pięć podstawowych grup przyczyn upośledzenia wzrostu:

• zaburzenia genetyczne zmniejszające potencjał wzrostu
• zaburzenia metaboliczne
• zaburzenia hormonalne i neurohormonalne
• inne choroby przewlekłe i układowe
• inne czynniki szkodliwe działające w okresie płodowym i wczesnym postnatalnym.

Jak widać, nie tylko choroby mogą zaburzać procesy biologiczne, od których zależy wzrastanie i rozwój – pewną rolę odgrywają także czynniki środowiskowe.

Choroby jako przyczyny niedoborów wzrostu

Niedostateczna wysokość ciała jest objawem towarzyszącym wielu różnym stanom patologicznym. W chorobach przewlekłych mogą występować:

• zaburzenia w odżywianiu
• zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej
• zaburzenia homeostazy elektrolitowej
• niedostateczne utlenowanie tkanek
• przewlekły stres.

Każdy z tych czynników może osłabiać potencję wzrostową. W zasadzie nie ma stanu chorobowego, który by nie wpływał na wzrastanie i rozwój. Wiele chorób hamuje wzrastanie na okres tak krótki, że zarejestrowanie tego zjawiska jest trudne. Wystarczy jednak, aby te choroby powtarzały się dostatecznie często, a zmniejszenie szybkości wzrastania stanie się zauważalne. Im bardziej przewlekły jest proces chorobowy, tym większa jest szansa, że wpłynie on na proces wzrastania. Są wreszcie choroby, których stałym i charakterystycznym objawem jest niedobór wzrostu.

Wstępne postępowanie diagnostyczne

Postępowanie diagnostyczne należy rozpocząć od szczegółowego wywiadu, z uwzględnieniem przebiegu wzrostu i dojrzewania u rodziców, rodzeństwa i najbliższych krewnych. W badaniu przedmiotowym zwracamy szczególną uwagę na budowę ciała, symetrię, pro...