Genodermatozy to rzadko występujące, genetycznie uwarunkowane choroby skóry. Ich obraz kliniczny jest zróżnicowany, a patogeneza w aspekcie molekularnym złożona. Towarzyszące objawom skórnym poważne zaburzenia układowe stanowią zwykle podstawowy problem kliniczny¹. Obecnie wyróżnia się ok. 400 chorób z kręgu genodermatoz, rozwijających się na skutek mutacji w 1000 różnych genach. Dominują choroby monogenowe, dziedziczone w sposób autosomalny dominujący, autosomalny recesywny lub sprzężony z chromosomem X². Według Itina i wsp. najczęściej występującymi w praktyce klinicznej genetycznie uwarunkowanymi chorobami skóry są porokeratozy, rybie łuski, choroba Dariera, nerwiakowłókniakowatość oraz pęcherzowe oddzielanie naskórka³.

Choroba Dariera – rys historyczny

Pierwsze wzmianki o chorobie Dariera (rogowacenie mieszkowe dyskeratotyczne, Darier’s disease, DD, OMIM#124200, Darier-White disease, keratosis follicularis, dyskeratosis follicularis) pojawiły się w 1889 r. Tę genodermatozę opisało wówczas niezależnie dwóch dermatologów – Jean Darier we Francji oraz James Clarke White w Stanach Zjednoczonych. W opisach choroby pojawiły się informacje o pacjentach, u których na skórze występowały tłuste, brązowe łuski i pęcherzyki, czemu towarzyszył odrażający zapach. Według White’a zaburzenie miało etiologię genetyczną, na co wskazywały podobne zmiany na skórze matek i córek badanych pacjentów.

Postać zlokalizowaną DD opisano w 1906 r., natomiast w 1917 r. pojawiły się informacje o rogowaceniu mieszkowym dyskeratotycznym ze współistniejącymi objawami ze strony błony śluzowej jamy ustnej⁴.

Patogeneza

DD dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący z pełną penetracją genu. Jednak ok. 40-50% przypadków ma charakter sporadyczny, co wynika z rozwoju nowych mutacji lub niepełnej penetracji⁴. Podkreśla się, że nasilenie objawów może być zróżnicowane nawet wśród członków tej samej rodziny⁵. Rogowacenie mieszkowe dyskeratotyczne powstaje na skutek mutacji genu ATP2A2 (SERCA2) zlokalizowanego w obrębie ramienia długiego chromosomu 12 (12q23-24.1). Opisano ok. 120 mutacji ATP2A2 – w mniej więcej połowie przypadków są to mutacje typu zmiany sensu⁴. Gen ATP2A2 koduje SERCA2, pompę transportującą jony wapnia do siateczki śródplazmatycznej (retikulum), której prawidłowa praca utrzymuje odpowiednio wysokie stężenie wapnia wewnątrz retikulum. Jest ono niezbędne w procesie syntezy i posttranslacyjnej obróbki białek. Wyróżnia się dwie izoformy SERCA2: a i b – druga z nich występuje w naskórku i odgrywa kluczową rolę w procesie adhezji i różnicowania keratynocytów. Mutacje SERCA2b prowadzą do osłabienia połączeń desmosomalnych pomiędzy komórkami naskórka, akantolizy i zaburzeń rogowacenia⁶.