Witaminy A i E są mikroelementami niezbędnymi w przebiegu wielu procesów biochemicznych w organizmie. Odgrywają istotną rolę w prawidłowym przebiegu procesu widzenia, funkcjonowaniu układu krążenia, odpowiedzi immunologicznej, różnicowaniu i proliferacji komórek, utrzymywaniu struktur błon biologicznych czy zapobieganiu procesom starzenia komórkowego. Ich wielokierunkowy potencjał znajduje zastosowanie w terapii miejscowej chorób skóry.

Struktura, mechanizm działania, właściwości

Witamina E

Zbiorczy termin „witamina E” obejmuje naturalne i syntetyczne tokoferole oraz tokotrienole, które stanowią pochodne 6-chromanolu zawierające boczny łańcuch fitolowy i różnią się od siebie pod względem liczby, położenia i właściwości stereochemicznych grup metylowych. Witamina E zawdzięcza swoją popularność właściwościom utleniająco-redukcyjnym. Ponadto bierze udział w utrzymywaniu struktury błon komórkowych, wpływa na aktywność enzymatyczną fosfolipazy A₂ oraz syntezę kwasów nukleinowych i białek. Jako lipofilny zmiatacz wolnych rodników tlenowych witamina E hamuje proces peroksydacji lipidów błon komórkowych.

Skóra jest narządem szczególnie eksponowanym na stres oksydacyjny i egzogenne źródła reaktywnych form tlenu (np. promieniowanie UV). Z tego powodu w obrębie skóry, a zwłaszcza naskórka, wykształcił się skuteczny system enzymatycznej i nieenzymatycznej obrony przeciwutleniającej, w której skład wchodzi witamina E¹. Głównym homologiem witaminy E w skórze jest α-tokoferol, którego dominacja względem γ-tokoferolu jest najsilniej wyrażona w górnych partiach warstwy rogowej naskórka².

Skórne i naskórkowe stężenie witaminy E zależy przede wszystkim od podaży doustnej i aplikacji miejscowej. Głównym źródłem tokoferoli w produktach spożywczych są świeże warzywa, tłuszcze roślinne, kiełki zbóż i orzechy. Z kolei olej palmowy jest naturalnym źródłem tokotrienoli pozbawionych właściwości przeciwutleniających, ale także szeroko wykorzystywanych w produktach kosmetycznych jako środki do pielęgnacji skóry i błony śluzowej jamy ustnej. Od ponad 60 lat możliwości terapeutyczne związków witaminy E w leczeniu chorób skóry są przedmiotem dyskusji badaczy³.

Witamina A

Witamina A jest alkoholem diterpenowym zbudowanym z 4 jednostek izoprenowych, powstającym w następstwie oksydacyjnego rozszczepienia prowitamin, przede wszystkim β-karotenu. Terminu „witamina A” często używa się w odniesieniu do dowolnego endogenn...