Stosowanie antykoncepcji poporodowej pozwala na zaplanowanie kolejnej ciąży po odpowiedniej przerwie od poprzedniego porodu. Dzięki takiemu postępowaniu rosną szanse na prawidłowy przebieg następnej ciąży i lepszy stan zdrowia kobiety. Według dotychczasowych analiz populacyjne stosowanie antykoncepcji w okresie poporodowym może zmniejszyć ryzyko zgonu matki o blisko 30% oraz obniżyć umieralność noworodków o 10% w przypadku, gdy odstęp między kolejnymi ciążami zostanie wydłużony do co najmniej 2 lat.

Według danych World Health Organization (WHO) z 2007 roku ciąże, które pojawiły się w pierwszym roku po porodzie, charakteryzowały się zwiększonym ryzykiem zgonu okołoporodowego, porodu przedwczesnego, małej urodzeniowej masy ciała dziecka i zbyt małej masy ciała w stosunku do wieku ciążowego (SGA – small for gestational age). WHO w raporcie z 2013 roku zaleca odroczenie kolejnej ciąży o co najmniej 2 lata, co pozwala na obniżenie umieralności okołoporodowej o 13%, a odłożenie planów prokreacyjnych o 3 lata zmniejsza to ryzyko o 25%.

Niektóre nowsze analizy podważają te sugestie, nie potwierdzając związku odstępu między kolejnymi ciążami z ryzykiem zgonu okołoporodowego.

Według statystyk z 2012 roku około 40% wszystkich ciąż było nieplanowanych. W wielu krajach 90% zabiegów terminacji ciąż wykonywanych jest właśnie z tego powodu, czego można uniknąć dzięki zastosowaniu antykoncepcji.

Wyboru metody antykoncepcyjnej należy dokonać przed opuszczeniem przez pacjentkę szpitala po porodzie, ale najlepiej byłoby przedyskutować tę kwestię jeszcze podczas ciąży. Wszystkie kobiety po porodzie powinny zostać poinformowane na temat dostępności, sposobu działania i bezpieczeństwa, a także znaczenia antykoncepcji pozwalającej na odroczenie koncepcji dla powodzenia kolejnej ciąży.

Na podstawie analizy przeprowadzonej w niemal 60 średnio rozwiniętych pod względem ekonomicznym krajach wykazano, że ponad 60% kobiet nie używało antykoncepcji w okresie do roku od porodu. Nawet w krajach rozwiniętych antykoncepcja nie jest w tym okresie życia często stosowana.

Antykoncepcja dla kobiet karmiących piersią ma duże znaczenie w ujęciu globalnym. Według raportu WHO z 2013 roku ponad 1/3 matek w pierwszym roku po porodzie nie została poinformowana o możliwości stosowania antykoncepcji w czasie laktacji. Demographic and Health Surveys (DHS) podaje, że około 32% kobiet będących w stałych związkach nie uzyskało informacji o nowoczesnych formach antykoncepcji. Podobnie wśród kobiet stanu wolnego brak informacji na ten temat dotyczył od 1/3 do aż połowy ogółu badanych.

Już w latach 90. XX wieku co roku ponad 100 mln kobiet na świecie podejmowało decyzję o stosowaniu antykoncepcji po porodzie. Decyzje te dotyczą zarówno czasu jej podjęcia, jak i rodzaju preparatów. U kobiet karmiących piersią wybór i zastosowanie antykoncepcji mogą mieć wpływ nie tylko na laktację, lecz także na wzrastanie noworodka i niemowlęcia. Kobiety po porodzie często mają obawy o wpływ antykoncepcji hormonalnej na jakość pokarmu oraz o ewentualne oddziaływanie przyjmowanych hormonów na rozwój dziecka.

Ponieważ karmienie piersią wpływa pozytywnie na rozwój dziecka, jest bezpieczne i stanowi ochronę immunologiczną, a także jest korzystne z ekonomicznego punktu widzenia, kontynuacja laktacji przy jednoczesnym stosowaniu odpowiedniej antykoncepcji hormonalnej jest dobrym rozwiązaniem.

Laktacja zmniejsza również ryzyko cukrzycy typu 2 u kobiet w przyszłości. Stwierdzono, że dzieci karmione piersią do 6 miesięcy miały lepsze wyniki oceny zdrowia w porównaniu z noworodkami karmionymi krócej niż 3 miesiące oraz w sposób mieszany.

Według rekomendacji American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) zaleca się odroczenie koncepcji o co najmniej 18 miesięcy po zakończeniu ciąży, a owulacja z reguły powraca po 6 miesiącach od porodu. Pierwsza owulacja może wystąpić 2 tygodnie przed pierwszym po urodzeniu dziecka krwawieniem miesiączkowym. ACOG zaleca, aby jak najszybciej po porodzie podjąć decyzję, jaką metodę antykoncepcji pacjentka chce zastosować. Spośród wielu dostępnych sposobów zapobiegania ciąży po porodzie i podczas karmienia piersią jedynie kilka może mieć nieznaczny negatywny wpływ na laktację.

Laktacja jako antykoncepcja

Karmienie piersią ma wpływ na potrzebę oraz moment rozpoczęcia stosowania antykoncepcji. Czas powrotu cykli owulacyjnych zależny jest od: częstości karmienia piersią, stężenia prolaktyny, czynników biologicznych, odżywiania, czynników socjoekonomicznych i wzorców kulturowych.

Karmienie piersią mimo że może być skutecznym sposobem zapobiegania ciąży przez laktacyjny brak miesiączki, to jest metodą zawodną. Aby uzyskać efekt antykoncepcyjny, kobieta powinna karmić dziecko jedynie piersią, nie miesiączkować, a ponadto nie powinno upłynąć więcej niż 6 miesięcy od porodu. Trudno przewidzieć, kiedy nastąpi powrót miesiączkowania podczas karmienia piersią, co jest przyczyną trudności w ustaleniu odpowiedniego momentu, gdy należałoby wdrożyć antykoncepcję.

Priorytetem przy wyborze antykoncepcji w tym okresie jest brak jej wpływu na proces laktacji.

Kobiecie karmiącej piersią pozostają do dyspozycji:

• doustna antykoncepcja hormonalna w postaci preparatów jedno- lub dwuskładnikowych
• metody odwracalnej antykoncepcji długoterminowej (LARC – long-acting reversible contraception) w postaci implantów z progestagenem oraz niehormonalnej lub hormonalnej wkładki wewnątrzmacicznej.