Kwas eikozapentaenowy (EPA − organiczny związek chemiczny z grupy kwasów tłuszczowych typu ω-3) – jest to nienasycony kwas karboksylowy EPA, który wpływa na zmniejszenie aktywności fosfolipazy A₂. Jest on substratem do wytwarzania kwasu dokozaheksaenowego (DHA) i może być łatwo w niego przekształcany. EPA jest niezbędny do przekazywania informacji między włóknami nerwowymi i stosowany u osób, które mają trudności z nauką i koncentracją, zazwyczaj łącznie z innymi kwasami ω-3 (np. DHA) oraz ω-6 (np. AA – kwas arachidonowy). Podobnie jak inne kwasy ω-3 jest używany w leczeniu wspomagającym wielu innych chorób (m.in. MGD, ZSO, AMD i łuszczycy).

Rola NNKT ω-3 w leczeniu i profilaktyce MGD jest obecnie dokładnie analizowana (bardzo ważny jest stosunek DHA/EPA!). Suma DHA i EPA nie powinna stanowić mniej niż połowę kwasów ω-3; wysokiej jakości suplementacja to co najmniej 75-80% DHA+EPA. U pacjentów, którzy jedzą ryby morskie co najmniej 3 razy tygodniowo, ryzyko wystąpienia choroby jest mniejsze. Początkowa suplementacja to typowo 1500 do 3000, a nawet 6000 mg/24 h w zależności od składu naturalnej diety, masy ciała (osoby z większą masą ciała powinny przyjmować większe dawki). Choroby, takie jak nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia czy depresja, oraz niektóre czynniki zależne od stylu życia wymagają weryfikacji stosowanej dawki. Dobowa dawka 3000 mg wydaje się najbardziej bezpieczna (niskie, a wręcz zerowe ryzyko działań niepożądanych). Po zmniejszeniu objawów zaburzeń powierzchni oka dawkę można zmniejszyć z 3000 mg do 1000-1500 mg/24 h (o ile nie ma innych wskazań do suplementacji).

Postępowanie chirurgiczne

Zabiegi chirurgiczne stosowane w leczeniu MGD ograniczają się zwykle do leczenia powikłań. Dysfunkcja gruczołów może wiązać się z takimi stanami patologicznymi, jak entropion, ektropion czy nadmierna wiotkość powiek. Efektywna sekrecja gruczołów Meiboma zależy bowiem od prawidłowego efektu pompującego w czasie ruchu powiek. Z tego względu poprawa ich mechaniki po operacji może działać korzystnie na funkcję samych gruczołów. Nową techniką, która budzi nadzieje, ale wymaga dalszych badań i oceny skuteczności, jest wewnątrzprzewodowe sondowanie gruczołów Meiboma. W postaci zastoinowej MGD z sukcesem stosuje się sondowanie ujść gruczołów (zestaw Stevena Maskina).

Terapia biologiczna

Po raz pierwszy została opisana w 1980 r. Polega na stosowaniu autologicznych kropli z surowicy (plazma bogata w płytki krwi). Krople z surowicy własnej przygotowuje się w następujący sposób: pobiera się krew pacjenta na skrzep, odwirowuje i oddziela surowicę od elementów morfotycznych; surowicę należy rozcieńczyć w sterylizowanym roztworze soli fizjologicznej. Można je stosować do 8 × dziennie, jedno pobranie to zwykle 100 ml krwi (30-35 ml surowicy), z którego można uzyskać trzymiesięczną porcję kropli ocznych (dawkowanie do 6-8 × dziennie). Surowica jest przechowywana w postaci zamrożonej, rozmrożone krople należy wyrzucić pod koniec dnia użytkowania. Chociaż przygotowanie kropli jest czasochłonne (zajmuje kilka godzin), ze względu na bezpieczeństwo nie używa się ich do czasu potwierdzenia czystości mikrobiologicznej. Stosowanie terapii biologicznej jest szczególnie wskazane w leczeniu zaburzeń o typie keratoepiteliopatii (ze względu na zawarte w kroplach czynniki, w tym fibronektynę, witaminy i czynniki wzrostu). Nadal jednak nie ma ona rejestracji FDA.

Styl życia/modyfikacja czynników środowiskowych

Podkreślenie tych aspektów, chociaż wydaje się truizmem, wciąż jest istotne, aby można było odnieść sukces terapeutyczny. Pacjent z zaburzeniami powierzchni oka powinien zatem spać regularnie i odpowiednio długo, zrezygnować z palenia tytoniu, przestrzegać higieny pracy z bliska – szczególnie pamiętać o mruganiu.

Podsumowanie

Należy pamiętać, że u podstaw terapii leży leczenie objawowe (dotychczas nie opracowano w pełni skutecznego leczenia przyczynowego), czyli stosowanie preparatów sztucznych łez. Preparaty te dostępne są w różnej postaci (krople, żele, emulsje), a w ich skład wchodzi zwykle jedna z kilku uznanych substancji czynnych, spośród których należy wymienić kwas hialuronowy i jego pochodne. Terapia jest najbardziej korzystna i bezpieczna, jeśli leki te nie zawierają konserwantów. Niewątpliwie korzyści przynosi też suplementacja diety kwasami ω-3. Omówiony powyżej sposób leczenia zachowawczego można w wybranych przypadkach indywidualizować, podając leki przeciwzapalne lub immunomodulujące. W leczeniu chirurgicznym – zarezerwowanym dla wybranych przypadków – wykorzystuje się kilka procedur, które mają na celu poprawę funkcji powierzchni oka. Powszechnie stosowane są również zatyczki punktów łzowych.