Podsumowując, należy podkreślić, że z higieną brzegów powiek nierozerwalnie związana jest termoterapia – najstarsza metoda leczenia, wciąż bardzo aktualna. Jeśli z powodów finansowych pacjent nie może korzystać z zalecanych okularów, w celu zmiękczenia twardych mas łojowych przez 10 minut należy stosować ciepły okład na zamknięte powieki, a następnie wykonać masaż brzegu powieki, aby usunąć zalegającą wydzielinę, która działa drażniąco. Istnieją doniesienia zakazujące używania szamponu, ponieważ działa on podobnie jak detergent, zwiększając ilość kwasów tłuszczowych w filmie łzowym.

Czynności higieniczne w obrębie powiek należy wykonywać 1 do 2 razy dziennie, regularnie i przez długi okres, przede wszystkim rano, aby usunąć zbierającą się w nocy wydzielinę.

Miejscowa antybiotykoterapia

Ze względu na niewyjaśnioną do tej pory rolę bakterii w patofizjologii MGD miejscowa antybiotykoterapia pozostaje przedmiotem kontrowersji. Nie ma jednoznacznych dowodów na to, że infekcja bakteryjna jest pierwotnym procesem występującym w MGD. Niezbędne są zatem dalsze badania w celu określenia roli miejscowego leczenia przeciwbakteryjnego w terapii dysfunkcji gruczołów Meiboma.

Nie można jednak wykluczyć, że wiele objawów MGD może być związanych z działaniem bakterii kolonizujących powieki. Dotyczy to zarówno bezpośredniego efektu, takiego jak produkcja toksyn bakteryjnych (np. lipaz), jak i ich pośredniego wpływu na mechanizmy homeostatyczne powierzchni oka. W rozważaniach nad rolą antybiotyków w leczeniu MGD na szczególną uwagę zasługują makrolidy. Poza działaniem antybakteryjnym wykazują one efekt immunomodulujący i przeciwzapalny. Opisane mechanizmy działania obejmują: redukcję uwalniania cytokin (głównie IL8, IL6 i TNFα), wpływ na chemotaksję i fagocytozę neutrofili i regulację ekspresji genu dla MUC5AC. Liczne badania in vivo potwierdzają skuteczność makrolidów w terapii przewlekłych zapalnych chorób układu oddechowego, np. niektórych przypadków astmy. Ze względu na podobne w obu przypadkach elementy modelu patofizjologicznego, tzn. stan zapalny obejmujący błony śluzowe ze złożonym biofilmem, daje to podstawy terapeutyczne leczenia MGD. Antybiotykiem, którego kliniczną skuteczność wykazano w badaniach oraz praktyce, jest azytromycyna. Argumentami przemawiającymi za jej stosowaniem, poza skutecznością przeciwbakteryjną, są swoiste działanie immunomodulujące i przeciwzapalne oraz wyjątkowy profil farmakokinetyczny. Azytromycyna stosowana miejscowo osiąga długotrwałe i wysokie stężenie w tkankach powierzchni oka. Prawdopodobnie oleiste podłoże leku ma w tej sytuacji dodatkowe znaczenie, ponieważ zwiększa miejscowe stężenie leku i w swoisty sposób impregnuje jednocześnie brzegi powiek.

Leczenie zakażenia nużeńcem ludzkim

Z ponad 100 gatunków nużeńców (Demodex) – pajęczaków z rzędu roztoczy – w oku stwierdzono występowanie D. folliculorum w torebkach włosowych i D. brevis w gruczołach łojowych. Powszechnie uważa się, że zakażenie nie występuje u zdrowych dzieci poniżej 10 r.ż., a ryzyko infekcji zwiększa się wraz z wiekiem. Bezpośrednia rola nużeńca w patogenezie MGD nie została jednoznacznie potwierdzona. Istnieją jednak dowody na to, że zakażenie torebek włosowych, którego patognomoniczną manifestacją jest cylindryczny łupież, ma znaczenie w rozwoju przedniego zapalenia brzegów powiek. Przypuszczalnie za część patogenezy może odpowiadać zjawisko komensalizmu lub symbiozy między roztoczami a przenoszonymi przez nie mikroorganizmami. Za tą hipotezą przemawia obserwacja, że w przebiegu trądziku różowatego, któremu towarzyszy zapalenie brzegów powiek, stwierdza się immunoreaktywność osocza w kierunku białek pochodzących od Bacillus oleronius – symbiotycznej bakterii żyjącej w roztoczach.

Obecnie używane preparaty to m.in. lipożele i żele zawierające wyciąg z olejku aloesowego i szałwiowego wzbogacone substancjami przeciwzapalnymi i gojącymi, m.in. dekspantenolem i kwasem hialuronowym, stosowane 1 × na noc przez 2 tygodnie, następnie 2-tygodniowa przerwa i ponowna kuracja. Substancje te w postaci płynnej stosujemy rano i kilka razy w ciągu dnia przez 6 tygodni; permetrynę w postaci 5% kremu (substancja ta jest zaliczana do grupy leków nazywanych pyretroidami, czyli substancji o działaniu przeciwpasożytniczym i przeciwświądowym), stosuje się 2 × dziennie przez tydzień, następnie 1-tygodniowa przerwa i powtórzenie kuracji; 1% azotan srebra; 20% olejek herbaciany (maść metronidazolowa o składzie: metronidazol 0,2, siarczan cynku 0,05, kwas borowy 0,2, parafina ciekła 2,0, wazelina biała do 10 g); 1% krem metronidazol (gotowy preparat dermatologiczny) – stosowanie 2 × dziennie przez 3-6 miesięcy. Do eradykacji nużeńca zaleca się cotygodniowe stosowanie 50% olejku i codzienne używanie szamponu z drzewa herbacianego. Nie można jednak wykluczyć, że ich działanie terapeutyczne wynika nie tyle z właściwości roztoczobójczych, ile z antybakteryjnych, przeciwgrzybicznych i przeciwzapalnych.

Jeśli badanie kontrolne wykaże, że nużeńce się rozmnażają, czyli stwierdzamy obecność jaj, wskazana jest powtórna kuracja. Należy leczyć tylko wtedy, kiedy występują klinicznie objawy!

Tetracyklina i jej pochodne stosowane ogólnie

Tetracykliny należą do antybiotyków bakteriostatycznych o dodatkowych właściwościach przeciwzapalnych, antyangiogennych, antyapoptycznych i regulujących lipogenezę. Powszechnie uważa się, że skuteczność tetracyklin w leczeniu MGD wynika z ich supresyjnego wpływu na produkcję bakteryjnych lipaz, a tym samym ze zmniejszonego uwalniania prozapalnych wolnych kwasów tłuszczowych i diglicerydów. Nadmierna aktywność lipaz i esteraz pochodzących od bakteryjnych komensali powiek (jak Staphylococcus epidermidis i Propionibacterium acnes) bezpośrednio wpływa na stabilność filmu łzowego i stan zapalny wewnątrz gruczołów i na powierzchni oka. Powstające kwasy tłuszczowe dodatkowo odgrywają rolę w keratynizacji brzegów powiek i zamykaniu światła gruczołów Meiboma. Pochodne tetracykliny są powszechnie stosowane w leczeniu trądziku skórnego i związanych z nim powikłań ocznych. Ich korzystny wpływ w przypadku MGD wykazano w kilku różnych badaniach.

Przykładowe leczenie to: tetracyklina (a 300 mg), pierwsze dwa dni 1 tabletka rano + 2 tabletki wieczorem, następnie do 6 tygodni 1 tabletka rano + 1 tabletka wieczorem, następnie do 3 miesięcy 1 × 1 tabletka; tetracyklina 4 × 250 mg przez 6 tygodni, 1 × 250 mg do 3 miesięcy; doksycyklina 2 × 100 mg, następnie 1 × 100 mg.

Miejscowa steroidoterapia

Leczenie przeciwzapalne staje się coraz bardziej popularne jako leczenie pierwszego rzutu w terapii zaburzeń powierzchni oka, szczególnie w aspekcie znajomości etiologii zapalnej tego schorzenia oraz znaczenia zmian immunologicznych w przebiegu zespołu suchego oka.

Typowy schemat leczenia obejmuje – preparaty nawilżające plus miejscowo kortykosteroidy: dawkowanie 4 × dziennie do miesiąca, 2 × dziennie przez kolejne 2 miesiące. Specyficzne miejscowe kortykosteroidy to m.in. etabonian loteprednolu w stężeniu 0,2% lub 0,5% – wskazany w terapii przewlekłej. W długoterminowym leczeniu podaje się cyklosporynę 2 × dziennie.