Test Schirmera

Polega na pomiarze ilości wydzielanej warstwy wodnistej łez; w zależności od modyfikacji pozwala ocenić wydzielanie podstawowe i odruchowe łez (test Schirmera I bez znieczulenia), wydzielanie podstawowe (test Schirmera I ze znieczuleniem) oraz wydzielanie po podrażnieniu śluzówki nosa (test Schirmera II). Za pomocą paska bibuły, który zostaje umieszczony na 5 min w dolnym załamku worka spojówkowego, mierzy się długość zwilżonego przez łzy odcinka bibuły od miejsca zagięcia. Jeśli długość zwilżonego odcinka wynosi >15 mm, wynik jest prawidłowy, wynik między 10 a 15 mm oznacza umiarkowany deficyt łez, 5-10 mm – zaawansowany deficyt łez, <5 mm – nasilony deficyt łez.^6,7

Czas przerwania filmu łzowego

Metoda ta służy do oceny stabilności przedrogówkowego filmu łzowego. Po podaniu do worka spojówkowego roztworu fluoresceiny mierzy się w lampie szczelinowej w świetle kobaltowym czas, jaki upływa od ostatniego mrugnięcia do momentu przerwania ciągłości filmu łzowego, przy czym ocenie nie podlegają te miejsca na powierzchni rogówki, w których za każdym razem obserwujemy przerwanie filmu łzowego. Pomiar należy powtórzyć trzykrotnie i obliczyć średnią ze wszystkich pomiarów. Czas przerwania filmu łzowego >10 s oznacza wynik prawidłowy. Wartości między 5 a 10 s uznaje się za obniżone, a <5 s – za znacznie obniżone.^6,7

Barwienie rogówki fluoresceiną

Fluoresceina wybarwia jedynie ubytki komórek powierzchownej warstwy nabłonka rogówki, natomiast ani żywe, ani martwe komórki nie barwią się.^6,7

Barwienie rogówki i spojówki gałkowej różem bengalskim lub zielenią lizaminy

Test ten służy ocenie stopnia uszkodzenia powierzchni rogówki i spojówki. Róż bengalski i zieleń lizaminy w odróżnieniu od fluoresceiny wybarwiają martwe, zdegenerowane i złuszczone komórki nabłonka oraz śluz. Wybarwienie się uszkodzonych komórek nie jest jednak charakterystyczne tylko dla zespołu suchego oka: występuje w innych postaciach zapaleń spojówek, np. w AZS. Zmiany są oceniane wg 4-stopniowej skali (0-3) w zależności od liczby wybarwionych punktów na powierzchni rogówki, spojówki nosowej oraz spojówki skroniowej.^6,7,19

Pomiar osmolarności filmu łzowego

Istnieje wiele metod oceny osmolarności łez. Jedną z nich jest pomiar energii 10 nl łez za pomocą specjalnego mikroczipu, który następnie dokonuje konwersji tej energii w osmolarność badanej próbki łez. Wartości >316 mOsm są uważane za patologiczne i stanowią kryterium rozpoznania ZSO.^6,7,14

Meibometria i meibografia

Meibometria polega na bezpośrednim badaniu wydzieliny z gruczołów Meiboma, a meibografia – na ocenie gruczołów Meiboma na podstawie zdjęć wykonanych w podczerwieni. Przyjmuje się w niej następującą klasyfikację:

• 0 – wszystkie gruczoły zachowane
• 1 – utrata gruczołów <33%
• 2 – utrata gruczołów >33%
• 3 – utrata gruczołów >66%.^1,14

Badanie przy użyciu mikroskopu konfokalnego

Przyżyciowa ocena filmu łzowego, wielkości menisku łzowego, nabłonka spojówki i rogówki; w ZSO obserwuje się metaplazję podnabłonkową, rogowacenie i zanik komórek śluzowych spojówki.⁹

Test krystalizacji mucyny (ferning test)

W teście oceniany jest wzór krystalizacji osuszonej kropli płynu łzowego wg 5-stopniowej skali. Stopień I oznacza prawidłową krystalizację, w stopniu V nie stwierdza się wzorów krystalizacji, a stopnie pośrednie wskazują na różnego stopnia zaburzenia procesu krystalizacji.^6,7

Podsumowanie

W ponad 40% przypadków AZS współistnieje z ZSO i w takiej sytuacji leczenie AZS może być dla okulisty problemem. Objawy obu chorób mogą się wzajemnie maskować, co stwarza trudności diagnostyczne i bywa przyczyną niepowodzeń terapeutycznych. U chorych z alergią powierzchni oka wskazane jest stosowanie kropli sztucznych łez bez środków konserwujących lub zawierających tzw. łagodne konserwanty. Należy także pamiętać o tym, że nowoczesne leki przeciwalergiczne, jak wiele innych leków stosowanych ogólnie, mogą mieć negatywny wpływ na ilość i jakość łez. W takich przypadkach rekomenduje się profilaktyczne stosowanie nawilżających kropli ocznych, nawet jeśli w momencie rozpoznania AZS nie stwierdza się objawów ZSO.