Przed wdrożeniem antybiotykoterapii wskazane jest pobranie krwi w celu wykonania badań laboratoryjnych i bakteriologicznych oraz płynu mózgowo-rdzeniowego na badanie ogólne i posiew. Punkcję lędźwiową przeprowadza się, jeżeli stan kliniczny dziecka jest stabilny i nie ma przeciwwskazań do jej wykonania. Badania bakteriologiczne pozwalają na ustalenie czynnika etiologicznego zakażenia, wykonanie antybiogramu i ewentualną modyfikację antybiotykoterapii empirycznej (ryc. 5).

Profilaktyka

Według danych KOROUN-u największą śmiertelność z powodu IChM notuje się wśród dzieci <2 roku życia¹, dlatego tak istotne pozostaje jak najwcześniejsze rozpoczęcie profilaktyki pierwotnej, czyli szczepień ochronnych.

Zgodnie z obowiązującym w Polsce kalendarzem szczepień ochronnych na 2023 rok¹² szczepienia przeciwko meningokokom zarówno z grupy B, jak i z grup A, C, W135, Y są zalecane. Oznacza to więc, że koszty szczepienia ponoszą opiekunowie dziecka, co niejednokrotnie stanowi powód rezygnacji z niego (doświadczenia własne autorów).

Tabela 4. Typy szczepionek przeciwko Neisseria meningitidis^10,11

Na polskim rynku dostępne są dwa rodzaje szczepionek: skoniugowane, w których skład wchodzą oczyszczone polisacharydy otoczkowe meningokoka połączone z białkiem nośnikowym, oraz białkowe zawierające oczyszczone białka meningokoka (tab. 4).

Tabela 5. Schemat dawkowania wybranych szczepionek przeciwko Neisseria meningitidis^10,11

Szczepionki przeciwko meningokokom, w zależności od wybranego preparatu, można stosować u dzieci, które skończyły 6 lub 8 tydzień życia^4,8, często już podczas pierwszej wizyty szczepiennej. Schemat szczepień zależy od wybranego preparatu (tab. 5).

Warto zaznaczyć, że nie istnieje jeden preparat umożliwiający uodpornienie przeciwko wszystkim istotnym klinicznie serotypom meningokoków. W Polsce dominują wprawdzie zakażenia serogrupą B, ale należy zwrócić uwagę na coraz większą częstość zakażeń pozostałymi serogrupami, co doskonale prezentuje opisany przypadek^13,14.

Przeciwwskazania do szczepienia przeciwko meningokokom nie różnią się od standardowych przeciwwskazań do podania innych preparatów szczepionkowych. Bezwzględnymi, trwałymi przeciwwskazaniami są nadwrażliwość na którykolwiek ze składników szczepionki lub wcześniejsza reakcja anafilaktyczna po podaniu poprzedniej dawki^13,14.

W Polsce szczepienie przeciwko meningokokom jest szczególnie rekomendowane:

• niemowlętom i dzieciom chodzącym do żłobka, przedszkola lub szkoły
• osobom do 21 roku życia, które mieszkają w internacie, akademiku lub koszarach
• dzieciom i dorosłym z grupy zwiększonego ryzyka zakażenia, np. po splenektomii, z zaburzeniami odporności
• personelowi medycznemu ze względu na podwyższone ryzyko zakażenia meningokokami
• podróżującym na tereny endemicznego i epidemicznego występowania zakażeń meningokokowych¹⁵.

Zgodnie z charakterystyką dostępnych produktów leczniczych szczepionki można podawać podczas jednej wizyty szczepiennej z innymi powszechnie wykonywanymi szczepieniami. Należy pamiętać o profilaktycznym podaniu dziecku paracetamolu bezpośrednio przed szczepieniem lub po nim, gdyż łączenie szczepionek może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia łagodnych niepożądanych odczynów poszczepiennych, w tym przede wszystkim gorączki^13,14.

Według najnowszych rekomendacji dotyczących szczepień przeciwko meningokokom dzieci i osób dorosłych zaleca się (najlepiej w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia) zaszczepienie dziecka przeciwko serogrupom B, A, C, W135, Y w trakcie jednej wizyty. Byłoby to idealne rozwiązanie, aczkolwiek zastosowanie takiej profilaktyki podczas jednej wizyty wiąże się z ogromnymi kosztami dla opiekunów pacjenta. Podejmując decyzję o rozdzieleniu szczepień (w celu rozłożenia kosztów), zaleca się w pierwszej kolejności rozpoczęcie uodporniania przeciwko meningokokom serogrupy B¹⁶.

Profilaktyka poekspozycyjna

Każda osoba, która miała bliski kontakt z chorym w ciągu 7 dni przed wystąpieniem udokumentowanego zakażenia Neisseria meningitidis, wymaga chemioprofilaktyki poekspozycyjnej. Należy ją zastosować u:

• domowników chorego
• osób mających kontakt intymny z chorym, w tym śpiących w tym samym pomieszczeniu
• osób, które miały kontakt z wydzielinami z dróg oddechowych chorego (podczas przeprowadzania resuscytacji, intubacji, odsysania dróg oddechowych).

Zgodnie z wytycznymi u dzieci możemy zastosować ceftriakson podawany domięśniowo, a u osób dorosłych – cyprofloksacynę^17,18.