Krótkie wiadomości tekstowe i przypomnienia

Krótkie wiadomości tekstowe (short message service, SMS) stały się integralnym sposobem komunikowania się, który może być użyteczny jako sposób poprawy przestrzegania zaleceń terapeutycznych przez pacjentów, ponieważ nie wymaga on wysokiego poziomu wiedzy fachowej. Aplikacje wykorzystujące SMS-y są szeroko wykorzystywane do przypominania pacjentom, kiedy należy przyjąć insulinę, a także do zachęcania do systematycznego prowadzenia dzienniczków pomiarów stężenia glukozy we krwi. W metaanalizie² zidentyfikowano wspólne elementy charakterystyki wiadomości tekstowych służących do zbierania danych dotyczących cukrzycy, w tym wartości stężenia glukozy we krwi, fakty na temat cukrzycy oraz odpowiednio dostosowane przesłania oparte na indywidualnej charakterystyce i celach.

Aby leczenie cukrzycy było skuteczne, aplikacje powinny również stwarzać możliwość przypominania pacjentom o konieczności przyjmowania leków o odpowiednich porach w ciągu dnia. Z powodu powikłań wynikających z tego, że pacjenci nie przyjmują leków w odpowiedni sposób, każdego roku wydaje się ponad 300 miliardów dolarów.¹⁸ Alerty przekazywane za pomocą SMS-ów mogłyby pozwolić na zmniejszenie tych kosztów.

Wytyczne i regulacje prawne

Wartość rynku aplikacji związanych z opieką zdrowotną prawie się podwoiła w ciągu roku, z 718 milionów dolarów w 2011 roku do 1,3 miliarda dolarów w 2012 roku.¹⁹ Ten szybki rozwój przemysłu aplikacji mobilnych wywołał pewne obawy w związku z brakiem regulacji prawnych dotyczących aplikacji do monitorowania stanu zdrowia. W niektórych przypadkach takie aplikacje mogą być niezgodne z wytycznymi opartymi na dowodach z badań naukowych lub też mogą zawierać przestarzałe informacje.

W 2011 roku FDA wydała wstępne wytyczne dotyczące mobilnych aplikacji medycznych, w tym takich, które stanowią uzupełnienie urządzenia objętego regulacjami prawnymi, przekształcają urządzenie mobilne w urządzenie medyczne lub mają być stosowane razem z urządzeniem medycznym połączonym ze smartfonem.²⁰ W ciągu ostatnich kilku lat FDA zaaprobowała wiele aplikacji przeznaczonych do stosowania w leczeniu cukrzycy, w tym WellDoc, Glooko oraz Telcare.

Niestety, większość aplikacji dostępnych na rynku nie jest zaaprobowana przez FDA, ponieważ są one wyłączone z regulacji prawnych zgodnie ze wstępnymi wytycznymi. Mimo to FDA ogłosiła zamiar monitorowania działania wszystkich aplikacji, których celem jest ochrona zdrowia publicznego.²⁰ Personel opieki zdrowotnej powinien samodzielnie oceniać aplikacje, które zamierzają stosować pacjenci, ponieważ prawdopodobnie rynek nowych aplikacji wykorzystywanych w opiece zdrowotnej będzie zbyt nasycony, aby możliwe było jego ścisłe monitorowanie przez FDA.

Przestrogi dla pacjentów

Należy ostrzegać pacjentów, że aplikacje smartfonów mogą być użytecznymi narzędziami, ale nie zastąpią systematycznej kontroli i obserwacji przez personel opieki zdrowotnej. Ponieważ wiele aplikacji jest opracowywanych przez programistów, którzy mogą nie być zaznajomieni z dziedziną opieki zdrowotnej, aplikacje czasami zawierają przestarzałe lub niedokładne informacje. Ponadto pacjentów, którzy wykorzystują funkcje wirtualnego wsparcia społecznego w mobilnych aplikacjach, należy przestrzegać, aby nie polegali nadmiernie na komentarzach i poradach innych użytkowników.

Personel opieki zdrowotnej może również zachęcać pacjentów, aby informowali go o zaobserwowanych istotnych zmianach masy ciała, stężenia glukozy we krwi lub tolerancji leków. Pacjentów, których leczenie jest finansowane w ramach programów Medicare i Medicaid, należy informować, że muszą nadal odnotowywać wartości stężenia glukozy we krwi w formie dokumentacji papierowej, ponieważ dokumentacja elektroniczna prowadzona przez świadczeniobiorców wciąż nie jest akceptowana przez tego płatnika.

Podsumowanie i wnioski

Rycina 2. Czynniki, które należy wziąć pod uwagę, kiedy zaleca się pacjentom aplikacje wykorzystywane w leczeniu cukrzycy.

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą, która wymaga uważnego monitorowania i leczenia wahań glikemii za pomocą leków, diety i wysiłku fizycznego. Pacjentom, u których rozpoznaje się cukrzycę, często trudno jest pogodzić te różne elementy monitorowania z innymi czynnościami dnia codziennego. Niedawne wkroczenie mobilnych technologii w dziedzinę opieki zdrowotnej spowodowało, że pojawiły się aplikacje wspomagające pacjentów w leczeniu cukrzycy. Te aplikacje umożliwiają dokładniejsze i wygodniejsze prowadzenie monitorowania przez pacjentów. Uzyskiwanych jest coraz więcej dowodów korzyści z wykorzystywania aplikacji na smartfony w dziedzinie opieki zdrowotnej, ponieważ naukowcy przeprowadzają i publikują badania oceniające te nowe narzędzia.

Personel opieki zdrowotnej musi wziąć pod uwagę wiele różnych czynników, zanim zaleci mobilne aplikacje chorym na cukrzycę (ryc. 2). Po pierwsze, należy ocenić poziom umiejętności i wprawy pacjenta w posługiwaniu się mobilnymi technologiami. Zasadniczo rzecz biorąc, pacjenci w podeszłym wieku mogą wymagać dłuższego czasu i większego doświadczenia, aby przyzwyczaić się do aplikacji, i mogą niechętnie wykorzystywać mobilne technologie w leczeniu cukrzycy, natomiast pacjenci lepiej zorientowani w nowoczesnych technologiach mogą wręcz preferować aplikacje. Koszt smartfonu i aplikacji również jest ważnym czynnikiem. Nie wszystkie aplikacje wykorzystywane w leczeniu cukrzycy są bezpłatne i te koszty mogą stanowić dodatkowe obciążenie finansowe dla pacjentów. Personel opieki zdrowotnej musi również zdawać sobie sprawę z różnorodności platform oprogramowania dostępnych dla konsumentów. Co szczególnie ważne, zalecenia dla pacjentów muszą być dostosowane do aplikacji, które będą pomocne w kontekście określonego aspektu leczenia cukrzycy sprawiającego trudności pacjentom.

Ważne, aby przedyskutować ogólne cele dla lepszego zrozumienia, co każdy pacjent ma nadzieję zyskać przez posługiwanie się aplikacją smartfona. Na przykład niektóre aplikacje służą do kontrolowania zmian stężenia glukozy we krwi, natomiast inne umożliwiają również śledzenie spożycia węglowodanów. Oczekiwania pacjenta powinny ułatwić personelowi opieki zdrowotnej zalecenie takiej aplikacji, która będzie najlepiej dopasowana do stylu życia chorego i stanu jego zdrowia.

Pacjenci mogą preferować pewne aplikacje ze względu na łatwość ich stosowania. Należy również brać pod uwagę dostępność innych ważnych funkcji, takich jak przypominanie za pomocą wiadomości tekstowych, dzielenie się danymi z personelem opieki zdrowotnej, a także kompatybilność z urządzeniami medycznymi.

FDA opracowała ostatnio wstępne wytyczne dla mobilnych aplikacji medycznych w trzech kategoriach: stanowiących uzupełnienie urządzenia objętego regulacjami prawnymi, przekształcających urządzenie mobilne w urządzenie medyczne, a także stosowanych razem z urządzeniem medycznym połączonym ze smartfonem.²⁰ Niestety, większość aplikacji odnoszących się do leczenia cukrzycy, które są dostępne na rynku, nie należy do tych kategorii, pozostaje zatem nieobjęta regulacjami prawnymi. Mogą one potencjalnie dostarczać niedokładnych informacji, nieznajdujących potwierdzenia w dowodach klinicznych.

Wraz z postępem technologicznym rynek aplikacji na smartfony zaczyna być zasypywany setkami aplikacji mogących znaleźć zastosowanie w opiece zdrowotnej. W miarę jak smartfony stają się tańsze i bardziej przyjazne dla użytkownika, liczba posiadaczy tych urządzeń zwiększa się we wszystkich grupach wiekowych. Obowiązkiem personelu opieki zdrowotnej jest odpowiednie dostosowywanie zaleceń dotyczących tych aplikacji do poszczególnych pacjentów, a także wspomaganie ich w wyborze najbardziej użytecznych i wiarygodnych aplikacji, które spełnią ich potrzeby.

Copyright 2013 American Diabetes Association. From Diabetes Spectrum, Vol. 26, No. 4, 2013, p. 211. Evaluation and Evolution of Diabetes Mobile Applications: Key Factors for Health Care Professionals Seeking to Guide Patients. Reprinted with permission from The American Diabetes Association.