Wskazania do szczepienia przeciw krztuścowi wśród personelu medycznego

Rycina 10. Ognisko epidemii na oddziale położniczym w Nowej Południowej Walii, Australia (2009 r.)²

Bardzo duże znaczenie mają zatem działania podejmowane w celu zapobiegania zakażeniom i ich kontroli w placówkach ochrony zdrowia. Interwencje te służą ochronie pacjentów i personelu przed negatywnymi konsekwencjami chorób zakaźnych, którym można zapobiegać poprzez szczepienia ochronne^4,6.

Rekomendacje dotyczące szczepień pracowników ochrony zdrowia

Pracownicy ochrony zdrowia są szczególnie narażeni na transmisję chorób zakaźnych, co czyni ich ważną grupą docelową szczepień ochronnych. Amerykański Komitet Doradczy do spraw Szczepień (ACIP – Advisory Committee on Immunization Practices) z uwagi na wysokie ryzyko zakażenia w miejscu pracy i/lub poważnych następstw choroby, a także ryzyka transmisji zakażenia pałeczką krztuśca na pacjentów, zaleca przy braku przeciwwskazań medycznych rutynowe szczepienia pracowników ochrony zdrowia⁴.

Szczepienie przypominające prowadzone wśród personelu placówek ochrony zdrowia pomaga obniżać ryzyko zachorowania na krztusiec oraz transmisji zakażenia na podatnych pacjentów – zwłaszcza tych najbardziej zagrożonych ciężkim przebiegiem krztuśca: noworodki, niemowlęta, kobiety ciężarne lub mających z nimi bliski kontakt (np. rodzice, dziadkowie, rodzeństwo, personel żłobków), pacjenci o obniżonej odporności – a także pozostałych pracowników, domowników i inne osoby z otoczenia^2,6,11,15.

Publikacje naukowe dostarczają danych na temat wyszczepialności przeciwko krztuścowi wśród pracowników medycznych. Zgłaszany zasięg szczepień w poszczególnych krajach waha się od 14,4% do 72,7%¹⁷.

Szczepienia pracowników medycznych są opłacalną kosztowo strategią zapobiegania transmisji zakażenia^5,12,17,20. Modelowanie matematyczne pozwala szacować, że realizacja programów szczepień przeciwko krztuścowi wśród pracowników ochrony zdrowia pozwala na uniknięcie 46% ekspozycji personelu medycznego na zakażenie rocznie, a oszczędności netto dla szpitala wynoszą w takich przypadkach 2,38-krotność kwoty zainwestowanej w szczepienie pracowników⁵.

Ognisko zakażenia krztuścem na oddziale neonatologicznym szpitala w Amsterdamie kosztowało szpital 48 682 euro. Okazało się, że zainwestowane w szczepienie pracowników ochrony zdrowia 1 euro pozwala zaoszczędzić 4 euro wydane na wygaszanie ogniska epidemii²⁰.

Rekomendacje dotyczące szczepień przeciwko krztuścowi wśród personelu medycznego różnią się w poszczególnych krajach. Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Holandia, Niemcy i Wielka Brytania przyjęły szczepienia dla wszystkich pracowników ochrony zdrowia, podczas gdy inne kraje, m.in. Austria, Finlandia, Norwegia i Brazylia, wprowadziły szczepienia tylko dla osób mających kontakt z noworodkami i niemowlętami⁶. Ponadto, zgodnie z rekomendacjami szwajcarskimi, nie tylko sami pracownicy ochrony zdrowia powinni być zaszczepieni przeciwko krztuścowi, ale powinni również zapewnić pełne i terminowe szczepienia swoim bliskim, zwłaszcza członkom wspólnego gospodarstwa domowego. Pozwala to na ochronę pośrednią, przy istniejącej ochronie bezpośredniej (tj. własnym szczepieniu), a tym samym redukcję prawdopodobieństwa transmisji zakażeń B. pertussis w placówkach medycznych¹¹.

Uzasadnienie szczepień personelu placówek opieki zdrowotnej

Przypadki transmisji zakażenia z pracownika ochrony zdrowia na pacjenta i odwrotne – z pacjenta na pracownika medycznego − są opisywane w piśmiennictwie, choć największe ryzyko dotyczy przeniesienia zakażenia szpitalnego z pracownika medycznego na pacjenta lub innego członka personelu medycznego⁵.

Pięcioletnia analiza ognisk zakażeń krztuścem we Francji wykazała, że najczęstsze doniesienia o ogniskach związanych z opieką zdrowotną pochodziły z oddziałów pediatrycznych, położniczych i noworodkowych¹⁶.

Ze względu na ryzyko transmisji zakażenia na osoby narażone na ciężki lub powikłany przebieg choroby, personel medyczny i inne osoby pracujące z niemowlętami lub kobietami w ciąży są uważane za grupy priorytetowe dla działań w zakresie zdrowia publicznego (ryc. 11)¹².

Rycina 11. Grupy priorytetowe dla działań w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do szczepień przeciwko krztuścowi wśród pracowników ochrony zdrowia¹²

Za upowszechnianiem szczepień wśród pracowników medycznych przeciwko krztuścowi przemawiają następujące przesłanki:

• odporność poszczepienna oraz po przechorowaniu krztuśca zanika z upływem czasu, a personel medyczny jest zagrożony zakażeniem B. pertussis w stopniu wyższym niż ogół populacji
• personel medyczny może również stanowić źródło zakażenia dla pacjentów, współpracowników, osób z najbliższego otoczenia
• personel medyczny opiekuje się pacjentami o wysokim ryzyku zachorowania i powikłań ze względu na m.in. stan zdrowia – ciąża, immunosupresja, choroby, wiek (jeszcze nie zaszczepieni)
• szczepienia pozwalają na redukcję ryzyka powstania ogniska zakażenia w placówce ochrony zdrowia
• szczepienia służą obniżeniu ryzyka zachorowania i absenteizmu wśród pracowników medycznych
• szczepienia są metodą sprawdzoną i bezpieczną – chronią personel medyczny, pacjentów oraz zasoby ochrony zdrowia
• szczepienia pozwalają uniknąć poważnych konsekwencji finansowych (koszt opanowania epidemii, w tym czasowego zawieszenia działalności usługowej), wizerunkowych (utrata zaufania pacjentów) i prawnych (pozwy o odszkodowania)
• zarówno pracodawca, jak i pracownik są odpowiedzialni za podjęcie skutecznych działań w celu zapobiegania zakażeniom w trakcie wykonywania obowiązków służbowych oraz za ochronę pacjentów przed transmisją choroby zakaźnej, której można zapobiec poprzez szczepienie
• wykonywanie szczepień przez personel medyczny może być formą propagowania idei szczepień ochronnych; pracownicy ochrony zdrowia są dla pacjentów wiarygodnym źródłem informacji o zdrowiu, kształtują wiedzę i postawy pacjentów, a niejednokrotnie służą im jako wzorzec^2-4,6,17,20.

Korzyści wynikające ze szczepień pracowników ochrony zdrowia

Podsumowując, wykonywanie szczepień ochronnych wśród pracowników medycznych przynosi korzyści pracownikom i pracodawcom, a także są one widoczne w szerszym kontekście – zdrowia publicznego oraz funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej.