Wskazania do szczepienia przeciw krztuścowi wśród personelu medycznego

Korzyści z perspektywy pracownika:

• utrzymanie dobrego stanu zdrowia dzięki uniknięciu choroby zakaźnej
• ochrona przed następstwami choroby zakaźnej, w tym długotrwałymi, a nawet trwałymi skutkami czy zgonem
• korzyści ekonomiczne dzięki uniknięciu zachorowania, tj. zwolnienia lekarskiego, wydatków na leki itp.
• unikanie sytuacji związanych z ryzykiem pogorszenia jakości życia, utraty czasu wolnego, ograniczonymi możliwościami funkcjonowania społecznego lub zawodowego
• ochrona rodziny i bliskich – zaszczepiony pracownik nie zakazi chorobą nabytą w pracy członków swojego najbliższego otoczenia
• brak zagrożenia dla współpracowników.

Korzyści z perspektywy pracodawców w ochronie zdrowia:

• zmniejszenie absencji chorobowej
• spadek liczby zachorowań wśród pracowników
• zwiększenie produktywności pracowników lub uniknięcie jej spadku
• przerwanie transmisji zakażeń w placówce ochrony zdrowia.

Korzyści z perspektywy zdrowia publicznego oraz funkcjonowania systemu zdrowotnego:

• istotna redukcja zapadalności na choroby zakaźne oraz wyeliminowanie niektórych z nich
• możliwość ochrony osób ze szczególnych grup wiekowych oraz zagrożonych wysokim ryzykiem powikłań
• zapobieganie powikłaniom chorób zakaźnych, w tym zgonom, oraz redukcja kosztów związanych z zachorowaniami
• zmniejszenie oporności antybiotykowej bakterii, gdyż obniżenie zapadalności na infekcje bakteryjne dzięki szczepieniom redukuje zużycie antybiotyków, a tym samym ogranicza rozwój antybiotykoodporności
• wytwarzanie się odporności zbiorowiskowej, czyli sytuacji, w której znaczna część populacji staje się odporna na infekcję, zapewniając tym samym ochronę osobom niechronionym, które z przyczyn zdrowotnych nie mogły być zaszczepione
• ochrona osób z przewlekłymi problemami zdrowotnymi – w ich przypadku ochrona przed zachorowaniem pozwala na uniknięcie pogorszenia stanu zdrowia i dodatkowych interwencji medycznych
• utrzymywanie społeczeństwa w zdrowiu na wszystkich etapach życia^{1,2,5,6,12,17,18}.

Działania służące upowszechnianiu szczepień wśród pracowników ochrony zdrowia

Zgodnie z zaleceniami ACIP wskazane jest aktywne promowanie szczepień przeciw krztuścowi wśród personelu medycznego, a także ułatwienie dostępu do tych szczepień – m.in. szczepienia w miejscu pracy, zapewnienie nieodpłatnej szczepionki itp.⁴

Wśród działań promujących szczepienia nie może zabraknąć edukacji zdrowotnej – o chorobie i jej skutkach oraz metodach zapobiegania zachorowaniom. Należy prowadzić ją zarówno wśród pracowników medycznych, jak i wśród pacjentów i rodzin pacjentów/opiekunów. Uzupełnieniem tych aktywności są społeczne akcje informacyjne o szczepionkach, ze szczególnym zwróceniem uwagi na bezpieczeństwo i skuteczność szczepień ochronnych. Edukacja zdrowotna powinna być szyta na miarę, tj. dostosowana do adresata – inne metody i treści są kierowane do pracowników ochrony zdrowia niż np. do ogółu społeczeństwa. Przekazywane informacje powinny zawsze opierać się na wiarygodnych dowodach naukowych i odnosić się do konkretnych kwestii dotyczących skuteczności szczepień czy też potencjalnych zagrożeń (np. występowania niepożądanych odczynów poszczepiennych).

Działania edukacyjne oraz promocyjne stanowią kluczowy element zwiększania w populacji odsetka osób zaszczepionych, w szczególności w odniesieniu do szczepień rekomendowanych, które nie są finansowane ze środków publicznych. Konieczne jest także dokładne rozpoznanie determinantów uczestnictwa w szczepieniach ochronnych – tych motywujących do szczepień, a także zgłaszanych przeszkód czy barier. Mogą być one liczne i wzajemnie ze sobą powiązane – jako czynniki indywidualne, psychologiczne, społeczno-kulturowe, etyczne czy organizacyjne. Są punktem wyjścia dla opracowywania i wdrażania interwencji zdrowia publicznego adresowanych do poszczególnych grup odbiorców (w tym pracowników ochrony zdrowia), służących zwiększeniu liczby osób zaszczepionych w populacji^6,12,17,18.

Dla upowszechnienia szczepień wśród pracowników ochrony zdrowia istotne znaczenie mogą mieć zmiany odpowiednich aktów prawnych, np. tak aby zalecane szczepienia były bezpłatne. Takie zmiany wraz z innymi działaniami promującymi szczepienia (ryc. 12) mogłyby zwiększyć wskaźniki realizacji szczepień w tej grupie zawodowej.

Rycina 12. Etapy realizacji polityki szczepień ochronnych dla pracowników medycznych⁶

Należy podkreślać korzyści płynące z wykonawstwa szczepień pracowników ochrony zdrowia, a poziom zaszczepienia w tej grupie zawodowej trzeba traktować jako swoisty miernik bezpieczeństwa pacjentów i zapewnienia jakości w opiece zdrowotnej^6,11,12.

Podsumowanie

Ze względu na częsty i bliski kontakt z chorymi, wysoką zakaźliwość krztuśca i brak odporności utrzymującej się przez całe życie (poszczepiennej oraz po przebytym zakażeniu), pracownicy ochrony zdrowia są grupą wysokiego ryzyka zakażenia i transmisji B. pertussis.

Krztusiec może mieć charakter zakażenia szpitalnego, a jego źródłem mogą być zarówno pacjent, osoby odwiedzające pacjentów, jak i personel medyczny.

Pracownicy medyczni, przede wszystkim opieki pediatrycznej, stanowią ważne źródło transmisji zakażeń B. pertussis, narażając najmłodszych pacjentów i osoby z obniżoną odpornością na zwiększone ryzyko potencjalnie ciężkiego przebiegu krztuśca oraz zagrażających zdrowiu i życiu powikłań choroby.

Obserwujemy niewątpliwie wiele korzyści płynących z wykonywania szczepień ochronnych wśród personelu medycznego, a mimo to odsetek zaszczepionych w tej grupie ciągle jest niski – dotyczy to zwłaszcza realizacji szczepień zalecanych. W tej sytuacji warte rozważenia jest poszerzenie listy szczepień obowiązkowych dla personelu medycznego, wzorem innych państw, o szczepienie przeciwko krztuścowi.

Szczepienia przeciwko krztuścowi prowadzone w populacji pracowników ochrony zdrowia są interwencją efektywną zdrowotnie oraz kosztowo.