1. Co to jest zgaga?

Zgaga to uczucie pieczenia lub palenia w przełyku albo żołądku, opisywane przez pacjentów jako pieczenie zamostkowe. Po połknięciu przeżutego pokarmu trafia on najpierw do przełyku, a potem do żołądka. Zanim pożywienie znajdzie się w żołądku, musi przejść przez mięsień zwany dolnym zwieraczem przełyku. Zwieracz rozkurcza się, gdy jedzenie przesuwa się przez przełyk do żołądka. Po przedostaniu się pokarmu do żołądka jego skurcz zamyka ujście przełyku, co zapobiega cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej. Zaburzenie funkcji zwieracza powoduje jej cofanie się i drażnienie przełyku zawartym w niej kwasem żołądkowym. Wywołuje to silne pieczenie i ból określane jako zgaga. Cofanie się pokarmu nosi nazwę refluksu żołądkowo-przełykowego.

2. Jak rozpoznać przyczynę zgagi?

Jeżeli zgaga zdarza się sporadycznie, jej przyczyną jest najprawdopodobniej błąd dietetyczny lub nieprawidłowy styl życia. Jeśli występuje często i z dużym nasileniem, należy zgłosić się do lekarza, ponieważ może być objawem poważnej choroby przewodu pokarmowego. Dolegliwość ta wymaga wnikliwej diagnostyki lekarskiej, polegającej na ustaleniu, jak długo utrzymują się objawy, czy są związane z rodzajem pokarmów i czasem ich spożywania, czy mają związek z przyjmowaniem przez pacjenta leków oraz czy występują objawy dodatkowe. Do grupy symptomów, które w połączeniu ze zgagą wymagają pilnej wizyty u lekarza, należą: zmniejszenie masy ciała bez intencji odchudzania, bóle brzucha budzące ze snu, żółtaczka, krwawienie z przewodu pokarmowego, powtarzające się wymioty, utrudnione przełykanie czy guz w nadbrzuszu. Diagnostyka lekarska, poza dokładnym badaniem podmiotowym i przedmiotowym, wymaga wykonania gastroskopii. Jest to badanie, podczas którego wprowadza się do przełyku pacjenta giętki przewód zakończony kamerą. Dzięki niej na ekranie monitora można oglądać śluzówkę przełyku, żołądka i dwunastnicy. Jeżeli lekarz znajdzie miejsce zmienione chorobowo, może bezpośrednio pobrać z niego wycinki do badania pod mikroskopem i ustalić charakter obecnych zmian. Na podstawie wyniku badania można rozpocząć odpowiednie leczenie farmakologiczne.

3. Kiedy i dlaczego zgaga pojawia się w ciąży?

Na początku ciąży organizm kobiety produkuje znaczne ilości progesteronu i estrogenów (żeńskich hormonów płciowych). Powodują one rozluźnienie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, w tym zwieracza dolnego przełyku odgrywającego kluczową rolę w powstawaniu zgagi. Rozluźnienie to wywołuje cofanie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku i tym samym jego drażnienie, będące przyczyną objawów. Zgaga pojawiająca się w następnych dwóch trymestrach ciąży wynika z powiększania się macicy i jej ucisku na żołądek, co powoduje mechaniczne wypychanie treści pokarmowej do przełyku. Jeśli dziecko jest duże i ułożone w pozycji pośladkowej, objawy mogą znacznie się nasilić.

4. Jak sobie radzić ze zgagą? 

Najlepszymi sposobami jej unikania są właściwy tryb życia oraz odpowiednia dieta. Zaleca się utrzymywanie prawidłowej masy ciała, unikanie potraw i napojów, które mogą ją powodować. Zaliczamy do nich: pomidory, czosnek, cebulę, owoce cytrusowe, czekoladę, napoje zawierające kofeinę (kawę, herbatę, napoje energetyzujące, colę), napoje gazowane i potrawy z dodatkiem ostrych przypraw. Trzeba ograniczyć spożycie tłuszczów, jeść małymi porcjami, ale często, unikać obfitych posiłków oraz jedzenia, ćwiczeń i pracy fizycznej przed snem. Nie powinno się palić tytoniu ani stosować niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Należy unikać obcisłych ubrań oraz dźwigania ciężarów, ponieważ zwiększa to ciśnienie w jamie brzusznej. Zaleca się uniesienie wezgłowia łóżka o 10-15 cm, spanie w pozycji półleżącej na lewym boku, gdyż żołądek znajduje się wtedy poniżej przełyku. Zapobiega to refluksowi żołądkowo-przełykowemu. W przypadku wystąpienia dolegliwości można kupić w aptece bez recepty leki zobojętniające kwas żołądkowy.

5. Co robić, gdy leki bez recepty nie pomagają?

Jeżeli mimo stosowania wszystkich powyższych zaleceń oraz leków zobojętniających kwas żołądkowy dostępnych bez recepty zgaga wciąż się utrzymuje, pora zgłosić się do lekarza. Trzeba mu szczegółowo opowiedzieć o swoich dolegliwościach oraz czasie ich występowania. Specjalista podejmie decyzję o przeprowadzeniu dalszej diagnostyki i/lub włączeniu odpowiedniego leczenia farmakologicznego.