Hürlimann i wsp. w 2001 roku opisali dwa przypadki pacjentów z grzybicą paznokci wywołaną przez Trichophyton rubrum, u których występowały objawy atopii. Jeden z nich od wielu lat cierpiał z powodu alergicznego nieżytu nosa oraz astmy oskrzelowej, drugi z powodu zapalenia skóry twarzy oraz szyi. W obu przypadkach objawy alergii wyraźnie obniżały się podczas stosowania doustnej terapii terbinafiną w dawce 250 mg/dobę, jednak przy próbie odstawienia leku występował nawrót zmian.[43]

Brak jest szczegółowych wytycznych mówiących o leczeniu zakażeń grzybiczych u pacjentów chorujących na atopowe zapalenie skóry, jednak standardowe terapie stosowane w tych infekcjach wydają się skuteczne.

Leczenie miejscowe preparatami przeciwgrzybiczymi u chorych na atopowe zapalenie skóry

Szereg nowoczesnych preparatów przeciwgrzybiczych, dostępnych w postaci kremów, maści, szamponów, zdecydowanie ułatwia terapię zakażeń grzybiczych (tab. 2).

Tabela 2. Chemioterapeutyki przeciwgrzybicze.

W terapii miejscowej wykorzystujemy preparaty należące zarówno do grupy antybiotyków przeciwgrzybiczych, jak również chemioterapeutyków przeciwgrzybiczych oraz wspomagająco – antyseptyki przeciwgrzybicze (tab. 3).

Tabela 3. Antybiotyki przeciwgrzybicze.

Wśród antybiotyków przeciwgrzybiczych zastosowanie w leczeniu zewnętrznym znalazły natamycyna i nystatyna, które stosowane są w przypadku zakażeń skóry i błon śluzowych oraz w grzybicach przewodu pokarmowego. Obydwa preparaty nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego.

Nystatyna wykazuje działanie grzybostatyczne głównie wobec grzybów z rodzaju Candida, natomiast natamycyna również wobec dermatofitów, grzybów dimorficznych oraz pleśniowych. Nystatyna dostępna jest w postaci tabletek doustynych (które są w Polsce trudno osiągalne), globulek dopochwowych oraz granulatu do przygotowywania zawiesiny do stosowania doustnie i w jamie ustnej. Natamycyna występuje w postaci globulek dopochwowych oraz w postaci kremu. Jest także składnikiem preparatów łączonych z hydrokortyzonem oraz neomycyną.

Chemioterapeutyki przeciwgrzybicze stanowią bardzo dużą grupę leków o różnych mechanizmach działania i szerokim zastosowaniu. W leczeniu miejscowym najczęściej stosowane są leki imidazolowe I generacji, takie jak klotrymazol, ekonazol, izokonazol, bifonazol, oksykonazol i tiokonazol. Preparaty te są stosowane w postaci kremów, maści, zasypek, płynów na skórę oraz globulek dopochwowych. Bifonazol jest używany również w połączeniu z mocznikiem w postaci maści do leczenia grzybicy paznokci, a ekonazol w postaci szamponu do leczenia łupieżu pstrego.

Szerokie zastosowanie w leczeniu miejscowym ma również ketokonazol. Działa na grzyby drożdżopodobne, dimorficzne, dermatofity oraz na niektóre rodzaje grzybów pleśniowych. W przeszłości stosowany był również doustnie, lecz obecnie uważa się, że działania niepożądane tego leku przewyższają korzyści wynikające z jego stosowania i zaleca się stosowanie ketokonazolu zewnętrznie w postaci szamponów, kremów.

Do chemioterapeutyków nowej generacji należy amorolfina. Wskazaniem do stosowania tego leku są zakażenia skóry i paznokci wywołane przez dermatofity, grzyby drożdżopodobne oraz grzyb pleśniowy – Scopulariopsis brevicaulis. Lek ten dostępny jest w postaci kremu oraz lakieru do paznokci.

Innym chemioterapeutykiem przeznaczonym do stosowania miejscowego jest cyklopiroks, który oprócz szerokiego zakresu działania przeciwgrzybiczego (dermatofity, grzyby drożdżopodobne, wiele grzybów pleśniowych i dimorficznych) wykazuje również działanie przeciwbakteryjne. Preparat ten produkowany jest w postaci roztworu do stosowania na skórę, kremu oraz lakieru do paznokci. Z uwagi na dobre przenikanie do skóry właściwej i dość znaczne przenikanie do krążenia, nie zaleca się stosowania cyklopiroksu u kobiet w ciąży i niemowląt.

Do grupy chemioterapeutyków należy również naftyfina. Dostępna jest w postaci kremu, żelu i roztworu do stosowania na skórę.

Należy również wspomnieć o antyseptykach przeciwgrzybiczych stanowiących istotny element uzupełniający w leczeniu miejscowym. Do najczęściej stosowanych należą związki jodu, pochodne fenolu, kwas borowy, kwas salicylowy, pochodne nienasyconych kwasów tłuszczowych i barwniki anilinowe.[34-36]

Preparaty miejscowe stanowią leczenie z wyboru w postaci powierzchownych zakażeń skóry i przydatków wywołanych przez dermatofity i grzyby drożdżopodobne. Na rynku dostępne są również preparaty łączone, zawierające lek przeciwgrzybiczy oraz słaby glikokortykosteroid. Ich niewątpliwą zaletą jest to, iż oprócz działania przeciwgrzybiczego wykazują również miejscowe działanie przeciwzapalne. Przy stosowaniu tych leków należy jednak pamiętać o działaniach niepożądanych związanych z miejscowym oraz ogólnym działaniem glikokortykosteroidów.

Skojarzone leczenie miejscowe oraz ogólne zalecane jest w przypadku leczenia zakażeń przewlekłych. Zaleca się wówczas stosowanie ketokonazolu, cyklopiroksu bądź natamycyny w terapii miejscowej z lekiem ogólnym, na przykład flukonazolem lub itrakonazolem.