Definicja

Niepożądanym odczynem po szczepieniu (NOP) BCG nazywamy jeden lub więcej objawów klinicznych czasowo związanych ze szczepieniem. NOP może być spowodowany nieprawidłową techniką szczepienia, zależeć od szczepu BCG, właściwości fizykochemicznych roztworu, zawartości prątków w podanej dawce szczepionki. NOP najczęściej jest procesem samoograniczającym się i w większości przypadków u dzieci z prawidłową odpornością nie jest groźny dla ich zdrowia ani życia. U osób z pierwotnymi lub nabytymi zaburzeniami odporności wywołuje jednak niekiedy poważne schorzenia. Poniższe opisy przypadków ilustrują możliwy obraz kliniczny NOP po szczepieniu BCG.

Opisy przypadków

Przypadek 1

Do izby przyjęć zgłosili się rodzice z 3-letnim dzieckiem z owrzodzeniem na ramieniu w miejscu szczepienia BCG wykonanego miesiąc wcześniej.

Dziecko było urodzone w Wielkiej Brytanii, szczepione według brytyjskiego kalendarza szczepień (bez BCG), w Polsce przebywało od pół roku. Po zaszczepieniu BCG nie było żadnych dolegliwości. Po miesiącu w miejscu szczepienia pojawiły się naciek i owrzodzenie. Zmiana nie była bolesna. Ustalono datę szczepienia BCG i numer serii szczepionki. Wykluczono kontakt z osobami chorymi na gruźlicę i inne choroby zakaźne.

W badaniu przedmiotowym dziecko zdrowe, bez cech zakażenia dróg oddechowych, nie gorączkowało. W miejscu szczepienia w okolicy lewego ramienia stwierdzono duży naciek zapalny z centralnym owrzodzeniem o średnicy ok. 2,5 cm (ryc. 1). Wyczuwalny węzeł lewej pachy o średnicy ok. 1 cm.

Ustalono wstępne rozpoznanie: prawdopodobny niepożądany odczyn poszczepienny (NOP) po szczepieniu BCG (odczyn miejscowy).

Zalecenia obejmowały:

• ochronę owrzodzenia przed nadkażeniem (jałowe opatrunki)

• dalszą obserwację pediatryczną

• wykonanie badania w kierunku HIV (oznaczenie antygenu)

• wysłanie formularza zgłoszenia niepożądanego odczynu po szczepieniu BCG do rejonowej stacji sanitarno-epidemiologicznej

Rodziców poinformowano, że jest to niepożądany odczyn po szczepieniu BCG, który powinien zagoić się samoistnie w ciągu maksymalnie 10 miesięcy.

Na rycinach 2 i 3 przedstawiono zdjęcia NOP odpowiednio w 2 i 3 miesiącu obserwacji.

Przypadek 2

Na izbę przyjęć zgłosiła się matka z 10-tygodniowym niemowlęciem, u którego stwierdziła guzek w lewym dole pachowym. Dziecko ogólnie czuło się dobrze, nie gorączkowało, zachowywało się normalnie.