Zatokowy ból głowy – diagnostyka i leczenie

W codziennej praktyce istotnym elementem diagnostyki pozostają również rynoskopia przednia oraz endoskopia nosa, umożliwiające bezpośrednią ocenę jam nosa, obecności polipów, rodzaju wydzieliny oraz obrzęku błony śluzowej.

Powikłania zapalenia zatok przynosowych

Powikłania zapalenia zatok przynosowych, choć występują rzadko, mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Wymagają one natychmiastowej diagnostyki oraz leczenia specjalistycznego, często w warunkach szpitalnych.

Na szczególną uwagę zasługują tzw. objawy alarmowe, których obecność powinna skłonić do pilnej konsultacji laryngologicznej lub neurologicznej. Należą do nich:

• obrzęk lub zaczerwienienie powiek
• wytrzeszcz gałki ocznej
• podwójne widzenie
• zaburzenia ruchomości gałki ocznej
• pogorszenie ostrości wzroku
• silny ból głowy
• obrzęk tkanek miękkich w okolicy czołowej
• objawy sugerujące zajęcie ośrodkowego układu nerwowego, takie jak sztywność karku, światłowstręt, zaburzenia świadomości czy ogniskowe objawy neurologiczne^2,13.

Najczęściej występują powikłania oczodołowe, wynikające z szerzenia się procesu zapalnego z zatok sitowych lub szczękowych do struktur oczodołu. Do typowych należą: zapalenie tkanek miękkich oczodołu, ropień podokostnowy oraz ropień oczodołu. Objawiają się one bólem, ograniczeniem ruchomości gałki ocznej, wytrzeszczem, a w ciężkich przypadkach mogą prowadzić do trwałego pogorszenia ostrości wzroku, a nawet utraty widzenia¹³.

Do najniebezpieczniejszych należą powikłania wewnątrzczaszkowe, takie jak: ropne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień mózgu oraz zakrzepica zatoki jamistej. Rozprzestrzenianie się infekcji drogą naczyń żylnych może prowadzić do zakrzepowego zapalenia zatok żylnych, stanowiącego bezpośrednie zagrożenie życia^5,13.

Rzadziej spotykane są powikłania kostne, obejmujące zapalenie kości (osteitis) i szpiku kostnego (osteomyelitis), szczególnie w obrębie kości czołowej. Może to prowadzić do powstania charakterystycznego guza Potta, będącego objawem ropnia podokostnowego czołowego^9,13.

Leczenie

W przypadku ostrego zapalenia zatok przynosowych bez cech nadkażenia bakteryjnego podstawą postępowania jest leczenie objawowe. W początkowej fazie choroby celami terapeutycznymi są zmniejszenie wysięku, poprawa drożności nosa oraz redukcja dolegliwości bólowych i gorączki^2,13.

W leczeniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym zaleca się stosowanie:

• paracetamolu w dawce 10-15 mg/kg m.c.
• ibuprofenu w dawce 10 mg/kg m.c.
• preparatów złożonych zawierających obie substancje – ibuprofen i paracetamol.

Dodatkowo rekomendowane jest regularne płukanie nosa roztworem NaCl 0,9%, co wspomaga oczyszczanie zatok i zmniejsza nasilenie objawów.

Skuteczność donosowych glikokortykosteroidów (GKS) w ostrej fazie choroby nie została jednoznacznie potwierdzona. Leki przeciwhistaminowe mogą przynieść niewielką ulgę w pierwszych dwóch dniach infekcji, jednak ich zastosowanie ma ograniczone znaczenie kliniczne. U dorosłych i starszych dzieci można rozważyć krótkotrwałe zastosowanie preparatów przeciwhistaminowych, sympatykomimetycznych i przeciwbólowych, z uwzględnieniem ryzyka działań niepożądanych.

Uzupełniająco stosowane są preparaty cynku (glukonian lub octan) w dawce >75 mg/24 h; podane w ciągu 24 godzin od wystąpienia pierwszych objawów mogą skrócić czas trwania infekcji. Skuteczność wykazują także leki sekretolityczne pochodzenia roślinnego, szczególnie zawierające ekstrakt z pelargonii lub myrtolu, a także donosowe preparaty z bromkiem ipratropium w przypadku nasilonego wycieku z nosa. Leki obkurczające błonę śluzową nosa należy stosować nie dłużej niż przez 7 dni^4,6,13.

W przypadku powirusowego zapalenia zatok donosowe GKS wykazują skuteczność w redukcji objawów. U dzieci korzystne działanie mogą mieć preparaty immunomodulujące zawierające lizaty bakteryjne, które mogą skrócić czas trwania infekcji.

Leczenie bakteryjnego zapalenia zatok przynosowych

W przypadku podejrzenia nadkażenia bakteryjnego wskazane jest włączenie antybiotykoterapii. Leczenie powinno obejmować najczęściej izolowane drobnoustroje: Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae. W Polsce lekiem pierwszego wyboru pozostaje amoksycylina, a rekomendowany czas terapii wynosi 10 dni¹³.

Dawkowanie amoksycyliny:

• dorośli i dzieci ≥40 kg: 1500-2000 mg co 12 godzin
• dzieci <40 kg: 75-90 mg/kg m.c./24 h w dwóch dawkach podzielonych.