Eksperci pracują nad rekomendacjami, by zatrzymać falę alkoholizmu wśród nieletnich

Powołano Grupę Ekspercką ds. Ograniczenia Inicjacji Alkoholowej Nieletnich, która ma wypracować konkretne rekomendacje systemowe dotyczące zapobiegania inicjacji alkoholowej wśród najmłodszych. Obecne przepisy niedostatecznie spełniają tę funkcję.

Według międzynarodowego badania ESPAD 2024 wczesna inicjacja alkoholowa jest wciąż powszechnym problemem. Odsetek nastolatków (15-18 lat), którzy mają już za sobą doświadczenia z alkoholem, wyniósł 73%. Choć odnotowuje się niewielki spadek spożycia alkoholu w stosunku do 2019 roku, to nadal jest ono bardzo wysokie.

Co istotne, począwszy od pierwszych badań ESPAD najbardziej popularnym napojem alkoholowym wśród młodzieży jest piwo. Wyraźnie widoczne są także lokalne różnice: na Mazowszu wśród młodszej grupy badanych (15-16 lat) rozpowszechnienie spożycia każdego z napojów alkoholowych (z wyjątkiem cydru) wzrosło w stosunku do 2019 r. Niepokoi też fakt rosnącej liczby przypadków upijania się młodzieży – to sygnał, że dostęp do alkoholu jest łatwy, brakuje też skutecznej edukacji i profilaktyki.

− Piwo, dzięki dostępności i wszechobecnej reklamie, normalizuje spożywanie napojów alkoholowych w codziennych sytuacjach. To nie jest kwestia pojedynczych wyborów, ale systemowych zaniedbań. Potrzebujemy lepszego prawa, skuteczniejszej edukacji i większej odpowiedzialności –podkreśla Marek Kustosz, prezes Fundacji „To Się Leczy”.

Niepokojące dane potwierdziły także wyniki badania opinii społecznej przeprowadzone przez Instytut Człowieka Świadomego w 2024, z których wynika, że 8 na 10 niepełnoletnich miało za sobą inicjację alkoholową, a główne jej przyczyny to przyzwolenie dorosłych, wpływ grupy rówieśniczej oraz powszechna reklama piwa.

− Blisko 70% nieletnich kierowanych z postanowienia sądów w ramach środka leczniczego to przede wszystkim osoby z diagnozą uzależnienia, najczęściej mieszanego, od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. Są to konsekwencje zarówno braku uważności ze strony osób dorosłych, jak i podstawowych działań związanych z profilaktyką, w tym z edukacją. Zbyt mało uwagi poświęca się napojom bezalkoholowym i wpływowi ich spożywania przez młodych na kształtowanie nawyków. Do Komisji do Spraw Środków Leczniczych dla Nieletnich, której przewodniczę, kierowani są nastolatkowie nawet w wieku lat 12-13. Widzimy, jak ten problem narasta i że konieczne jest podjęcie odważniejszych kroków i decyzji, bo aktualne rozwiązania są niewystarczające – alarmuje dr Aleksandra Lewandowska.

Eksperci podkreślają że w Polsce pomimo zakazu reklamy alkoholi mocnych publiczna reklama piwa jest dozwolona, choć z pewnymi ograniczeniami. W efekcie ponad 3/4 nieletnich miało kontakt z piwem. Przekaz reklamowy może być mylący, szczególnie gdy promuje pozytywny styl życia, relaks, zabawę, a nawet benefity zdrowotne płynące ze spożycia tego trunku, np. nawodnienie organizmu. Może to budować błędne poczucie, że piwo to nie alkohol, ale tylko orzeźwiający napój. Niezbitym faktem jest, że piwo, wino, wódka czy whisky zawierają ten sam alkohol etylowy. Sygnałem alarmującym powinien być również fakt, że aż 78% nieletnich miało pierwszy kontakt z piwem za zgodą rodziców. Ponadto aż 66% nieletnich kupuje piwo samodzielnie, wskazując na jego niską cenę i łatwą dostępność. W badaniu ESPAD 2024 uczniowie właśnie piwo postrzegają jako „bardzo łatwe do zdobycia” (44%).

Jak podkreślają specjaliści, rozwiązania legislacyjne same w sobie nie zmieniają zachowań i nawyków. Będą jednak dla decydentów podstawą do dalszych działań, takich jak edukacja zdrowotna, aktywizacja dzieci i młodzieży oraz dorosłych. – Przekaz, jaki daje państwo, które powinno w szczególności chronić najmłodszych i dbać o ich zdrowie psychiczne, musi być spójny i jednoznaczny: napoje alkoholowe oraz ich bezalkoholowe odpowiedniki nie są dla nieletnich – podkreśla prof. Marcin Wojnar, kierownik Katedry i Kliniki Psychiatrycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Rekomendacje grupy ekspertów pt. „Jak opóźnić wiek inicjacji alkoholowej nieletnich Polek i Polaków. Edukacja? Zakazy? Regulacje?” zostaną zaprezentowane decydentom w połowie roku. Pracują nad nimi specjaliści z dziedzin psychiatrii, zdrowia publicznego, toksykologii, socjologii, medioznawstwa i ochrony zdrowia, m.in. dr Aleksandra Lewandowska, prof. Marcin Wojnar, prof. Mariusz Gujski, dr Anna Depukat, dr Marek Wiśniewski, mgr Janusz Sierosławski, dr Małgorzata Gałązka-Sobotka, dr Jerzy Gryglewicz, dr hab. Andrzej Silczuk, dr Aleksandra Gralczyk, Tomasz Prosiński.