Dr Sławosz Uznański-Wiśniewski na UMW o granicach ludzkiego organizmu

– Lot w kosmos to w gruncie rzeczy wielki eksperyment na ludzkim organizmie – mówił dr inż. Sławosz Uznański-Wiśniewski 12 listopada podczas spotkania ze studentami i pracownikami na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu.

To jedno ze spotkań na trasie pt. „IGNIS – Polska sięga gwiazd”, organizowanej przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Polską Agencję Kosmiczną przy współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną.

Astronauta tłumaczył, jak bardzo medycyna, fizjologia i psychologia są kluczowe dla misji kosmicznych. Wyjaśniał, jak ciało przystosowuje się do braku grawitacji – od utraty masy mięśniowej w dolnych partiach ciała, przez migrację płynów ku górze i wzrost ciśnienia śródczaszkowego, po problemy z układem sercowo-naczyniowym i tzw. „anemię kosmiczną”.

Znaczną część wystąpienia poświęcił przygotowaniom medycznym i eksperymentom naukowym. Przed misją przeszedł szkolenia w komorze hiperbarycznej, trening medyczny obejmujący m.in. samodzielne pobieranie krwi i resuscytację, a także zajęcia psychologiczne przygotowujące do izolacji. Na orbicie realizował m.in. eksperyment z hodowlą alg w specjalnym „zielonym pudełku” oraz badania dotyczące elektrostymulacji mięśni jako sposobu przeciwdziałania ich zanikowi. – Część medyczna misji zaczyna się na długo przed startem i kończy dopiero po zakończonej rehabilitacji – każdy astronauta jest prowadzony przez swojego lekarza, który stale monitoruje jego stan zdrowia – podsumował.

Nauka z perspektywy kosmosu

Spotkanie na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu stało się także okazją, by zaprezentować projekty badawcze uczelni związane z kosmosem i medycyną kosmiczną.

Rektor UMW prof. Piotr Ponikowski podkreślił, że medycyna ma z kosmosem wiele wspólnego i że również na UMW prowadzone są badania, które coraz częściej stają się częścią misji kosmicznych.

W dyskusji panelowej naukowcy UMW pokazali, jak wyniki eksperymentów prowadzonych w zmienionej grawitacji mogą wpływać na rozwój terapii onkologicznych.

Dr Dawid Przystupski z Katedry i Kliniki Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej UMW opowiedział o projekcie ARES, w ramach którego komórki nowotworowe wyniesiono balonem stratosferycznym na wysokość około 30 km – w warunkach przypominających atmosferę Marsa. Kolejnym etapem było badanie ich w mikrograwitacji przy użyciu infrastruktury Europejskiej Agencji Kosmicznej (projekt HyperCells). Wyniki wskazują, że zmieniona grawitacja może zwiększać wrażliwość komórek raka jajnika na chemioterapię, co daje nadzieję zarówno dla medycyny kosmicznej, jak i dla terapii onkologicznych na Ziemi.

O powiązaniach między kosmosem a medycyną mówiła również prof. Julita Kulbacka, kierownik Katedry i Zakładu Biologii Molekularnej i Komórkowej UMW, która przedstawiła szeroki program badań uczelni nad komórkami nowotworowymi w mikrograwitacji.

– Obserwujemy, że w takich warunkach komórki stają się bardziej wrażliwe na leki, szybciej się starzeją i tracą zdolność tworzenia przerzutów. To daje nowe perspektywy terapeutyczne – i niekoniecznie trzeba lecieć w kosmos, wystarczy wykorzystać symulatory mikrograwitacji – wyjaśniła prof. Kulbacka.

W rozmowie z prof. Błażejem Misiakiem, kierownikiem Katedry i Kliniki Psychiatrii UMW, Sławosz Uznański-Wiśniewski podkreślał znaczenie odporności psychicznej i spokoju w czasie izolacji.

– Izolacja w kosmosie nie jest całkowita. Możemy rozmawiać z rodziną, mamy dostęp do wsparcia psychologicznego – najważniejsza jest akceptacja warunków, które sami wybraliśmy – mówił.

Czas dla młodych naukowców

Nie zabrakło także części edukacyjnej, skierowanej do uczniów i studentów. Astronauta przez godzinę odpowiadał na pytania młodych uczestników – od tych naukowych po zaskakująco osobiste: jak wykonać masaż serca w stanie nieważkości, czy tęsknił za żoną, jak się śpi i co się je na stacji kosmicznej, ile trwają przygotowania do lotu, jak wyglądają gwiazdy z orbity, czy miał okazję poznać gen. Mirosława Hermaszewskiego. Otwarta, serdeczna atmosfera i ciekawość dzieci sprawiły, że spotkanie przerodziło się w prawdziwą „lekcję kosmosu na żywo”.

Podczas konferencji prasowej dr Uznański-Wiśniewski podkreślał, jak ceni sobie kontakt ze studentami i młodymi badaczami. – Uwielbiam ten kontakt z młodym pokoleniem. Dla mnie to nigdy nie jest relacja jednokierunkowa – zawsze się czegoś uczę od studentów, bo to oni przynoszą dziś najnowsze rozwiązania technologiczne. Ja mogę się dzielić doświadczeniem, ale to młodzi mają najlepsze pomysły – powiedział.

Słowa te potwierdziły się chwilę później, gdy astronauta odwiedził stoiska kół naukowych UMW. Studenci prezentowali swoje projekty z zakresu medycyny i biotechnologii: trójwymiarowe modele anatomiczne, badania nad terapiami celowanymi w raku piersi, nad hodowlą roślin metodą in vitro czy projekt „Porusz serce” poświęcony profilaktyce chorób układu krążenia. Uznański testował także symulator laparoskopowy i próbował swoich sił w szyciu ran staplerem.

Na zakończenie podkreślił, że przyszłość należy zarówno do sektora kosmicznego, jak i do medycyny kosmicznej.

– Największą wartością misji kosmicznych jest ich potencjał edukacyjny, naukowy i technologiczny. To przemysł przyszłości, który rozwija się dziś najszybciej na świecie – podsumował.