Polska ma pierwszy program działań wobec chorób otępiennych

Choroby otępienne, w tym choroba Alzheimera, dotychczas były tematem medycznych raportów i analiz statystycznych, ale brakowało strategii państwa. To właśnie zmieniło się 11 grudnia 2025 roku. Rada Ministrów uchwaliła „Krajowy program działań wobec chorób otępiennych do 2030 roku” (Monitor Polski poz. 1276), który po raz pierwszy w Polsce traktuje problem w sposób spójny.

- „Program jest wyrazem świadomości państwa, że choroby otępienne nie dotyczą tylko pacjentów, lecz całych rodzin i społeczności” – czytamy w dokumencie.

Najważniejsza profilaktyka

Najbardziej rewolucyjne w Programie jest przesunięcie ciężaru działań w kierunku profilaktyki. Około 45% ryzyka chorób otępiennych jest związane z czynnikami modyfikowalnymi, takimi jak nadciśnienie, cukrzyca, wysoki poziom cholesterolu, palenie tytoniu, brak aktywności fizycznej i izolacja społeczna.

Program przewiduje m.in.:

• promocję aktywności fizycznej i poznawczej wśród osób w średnim i starszym wieku,

• zwiększenie dostępności edukacji i stymulacji intelektualnej,

• ograniczenie palenia i nadmiernego spożycia alkoholu,

• działania społeczne redukujące izolację seniorów.

Dla lekarzy oznacza to rosnącą rolę w edukowaniu pacjentów, włączaniu działań profilaktycznych w codzienne konsultacje i współpracy z lokalnymi organizacjami.

Wczesna diagnostyka

Dokument podkreśla, że wczesna diagnoza znacząco wpływa na przebieg choroby i jakość życia pacjenta. Program przewiduje:

• wdrożenie narzędzi przesiewowych w podstawowej opiece zdrowotnej,

• szkolenia dla lekarzy i pielęgniarek w zakresie oceny funkcji poznawczych,

• monitorowanie skuteczności leczenia i tempa progresji choroby.

- „Rozpoczęcie terapii na wczesnym etapie pozwala pacjentowi zachować większą autonomię i korzystać z dostępnych metod leczenia oraz badań klinicznych” – wskazują autorzy dokumentu.

Przychodnie POZ i poradnie neurologiczne będą regularnie oceniać funkcje poznawcze pacjentów starszych i monitorować sygnały wczesnych zaburzeń.

Opieka skoordynowana

Program nie kończy się na diagnozie. Podkreśla potrzebę kompleksowej opieki, która łączyć będzie leczenie z pomocą społeczną i edukacyjną:

• rozwój opieki skoordynowanej dla osób chorych,

• wsparcie dla opiekunów nieformalnych,

• integracja usług medycznych i społecznych.

Wymagać to będzie większej współpracy lekarzy z zespołami interdyscyplinarnymi i kierowanie pacjentów do dostępnych form wsparcia.

Finansowanie programu

Program realizowany będzie w latach 2026–2030, a jego koszty mogą sięgać ponad 756 mln zł, w tym część ze środków unijnych. Środki krajowe będą pochodziły m.in. z budżetu NFZ i Narodowego Programu Zdrowia.

Jednak jest to konieczne, ponieważ Polska, podobnie jak inne kraje europejskie, stoi przed problemem starzejącego się społeczeństwa i rosnącej liczby osób dotkniętych demencją. Program RM jest pierwszym kompleksowym, systemowym planem państwa, który w jednym strategicznym dokumencie uzwględnia profilaktykę, diagnostykę, leczenie i wsparcie społeczne.