prof. dr hab. n. med. Mariusz Frączek

Szanowni Państwo!

Rozwój nowych technologii, jaki obserwujemy w ostatnich latach, doprowadził do rewolucji w sposobach funkcjonowania organizacji oraz społeczeństw. Zmiany te zwiększają potrzebę poznania lepszych sposobów uczenia się, aby nadążać za ciągłym postępem. Tradycyjne organizacje i społeczeństwa stają w obliczu najróżniejszych trudności wtedy, kiedy starają się dostosować do zmieniającej się rzeczywistości. Bardzo często brakuje im elastyczności w sprawnym dotrzymywaniu kroku dynamicznemu otoczeniu, ponieważ kultura i świadomość wielu jednostek, organizacji oraz społeczeństw kładzie szczególny nacisk na stabilność, która najprawdopodobniej w ich mniemaniu utożsamiana jest z bezpieczeństwem.

Do powyższych przemyśleń zainspirował mnie rozpoczynający się 22 października 2025 roku 72 Kongres Towarzystwa Chirurgów Polskich (TChP), do udziału w którym serdecznie zapraszam. Moje postrzeganie zjazdów chirurgicznych jest być może dla wielu z Państwa archaiczne. Doceniam bowiem wagę osobistych spotkań z kolegami z Polski i z zagranicy, nie tylko zresztą na salach wykładowych, lecz także w kuluarach. Kongres zawsze był i będzie dla mnie swoistym świętem chirurgów. Tym bardziej że w obecnych czasach trudniejsze niż kiedykolwiek przedtem jest uzyskanie prawdziwej łączności, porozumienia, zrozumienia i współpracy. Jednocześnie zdaję sobie sprawę, że moje pokolenie przechodzi już powoli do historii. Formuła organizowanych raz na kilka lat centralnych zjazdów jeszcze się nie wyczerpała. Wystarczy jednak spojrzeć na salkę, w której odbywają się rzadkie już w obecnych czasach zebrania oddziałów TChP. Puste miejsca i gdzieniegdzie chirurg w wieku 60+. To daje do myślenia. Jak zatem powinna wyglądać przyszłość TChP? Towarzystwo ma wspaniałe tradycje, ale czy na nich można budować przyszłość? Czy TChP powinno przyjąć nowe formy organizacyjne, np. wybieralny zarząd powołujący grupy ekspertów formułujących polskie zalecenia, wytyczne w ramach różnych działów chirurgii, stworzyć platformę medialną, za której pomocą grupy eksperckie prowadziłyby szkolenia systematyzujące i uaktualniające szybko postępujące zmiany w chirurgii? Uważam, że niezależnie od formy organizacyjnej TChP powinno odgrywać ważną rolę w kształtowaniu polityk naukowych i badawczych poprzez współpracę z instytucjami rządowymi oraz przemysłem, ale jak Państwo zauważyli, wiele pytań pozostawiam bez odpowiedzi. Zachęcam zatem Państwa do dyskusji. Bardzo proszę o przesyłanie opinii na adres redakcji „Chirurgii po Dyplomie” (redakcja@medical-tribune.pl).

W „Aktualnościach naukowych” znajdą Państwo przegląd wybranych doniesień z literatury światowej przygotowany przez lek. Bartłomieja Borawskiego. Temat poruszany w artykule pt. „Leczenie chirurgiczne czy postępowanie zachowawcze u pacjentów z nawracającym, powikłanym lub przewlekle bolesnym zapaleniem uchyłków? Nowe dane z obserwacji długoterminowej – badanie LASER” jest rzeczywiście rozważany od lat. Osobiście podzielam zdanie autorów dotyczące lepszych wyników leczenia operacyjnego. Trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że wskazaniami do laparoskopowej resekcji są stałe dolegliwości lub współistniejące powikłania – do tej grupy należało ponad 90% operowanych uczestników badania.

Kolejnym proponowanym artykułem jest praca „Leczenie chirurgiczne a postępowanie nieoperacyjne w ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego u starszych pacjentów z chorobami współistniejącymi”. Jest dla nas rzeczą zrozumiałą, że kierowanie się wiekiem metrykalnym należy już do przeszłości. Ważniejsza jest ocena ogólna pacjentów według kryteriów zespołu kruchości, co nie jest tożsame z wielochorobowością. Temat wymagałby szerszej analizy, twierdzę jednak, że istnieje grupa chorych szczególnie obciążonych, u których leczenie nieoperacyjne jest lepszą opcją.

Wczesny rak żołądka to biologicznie inna choroba niż zaawansowany nowotwór. Leczenie jest niezwykle efektywne i bardzo mało inwazyjne. Dlatego poszukiwanie metod wykrywania raka na bardzo wczesnym etapie rozwoju ma dla chorego ogromne znaczenie. Naprzeciw temu zagadnieniu wychodzi artykuł „Płynna biopsja egzosomowa w celu wczesnego wykrywania raka żołądka – wieloośrodkowe badanie DESTINEX”.

Identyfikacja struktur anatomicznych za pomocą fluorescencji jest powszechnie znaną metodą. Wielu z nas stosuje zieleń indocyjaninową, gdy sprawdza np. właściwe unaczynienie narządów. Natomiast identyfikacja struktur nerwowych to już inna historia, a o tym właśnie traktuje ostatni z prezentowanych artykułów pt. „Zastosowanie rizedisbenu w chirurgii minimalnie inwazyjnej”.

Jako temat przewodni bieżącego wydania „Chirurgii po Dyplomie” wybrałem artykuł dr. hab. Macieja Michalika z Collegium Medicum w Bydgoszczy pt. „Postępowanie okołooperacyjne u pacjentów z zaburzeniami motoryki żołądka”. Temat ten jest zdecydowanie pomijany i w większości przypadków – jak mi się wydaje – błędnie interpretowany jako np. obrzęk zespolenia żołądkowo-jelitowego. Tymczasem gastropareza może być odzwierciedleniem wielu chorób. Aby głębiej poznać ten problem, odsyłam Państwa do treści artykułu.

Leczenie przepuklin przeponowych pozornie wydaje się proste: należy wydobyć zawartość worka przepuklinowego z jamy otrzewnej/śródpiersia i odtworzyć ciągłość przepony. Stosunkowo duży odsetek nawrotów wskazuje na konieczność bardziej wnikliwej oceny przedoperacyjnej i doboru leczenia w zależności od sytuacji klinicznej. Dokładnego przeglądu wiedzy na ten temat dokonał dla Państwa prof. Grzegorz Wallner z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

Zespół pod kierunkiem prof. Dariusza Janczaka z Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu przygotował przewodnik diagnostyczno-terapeutyczny dotyczący nadciśnienia wewnątrzbrzusznego oraz zespołu ciasnoty wewnątrz­brzusznej. Mam wrażenie, że ciśnienie wewnątrzbrzuszne mierzone jest przede wszystkim na oddziałach intensywnej terapii. Być może to sprawia, że zespół ciasnoty wewnątrzbrzusznej – jak podkreślają autorzy – jest rzadko rozpoznawany.

Przetoka trzustkowa po resekcji trzustki może prowadzić do wielu powikłań ogólnoustrojowych i od lat stanowi podstawowy problem powikłań pooperacyjnych w tej grupie chorych. Częstość jej występowania zależy w dużej mierze od doświadczenia ośrodka, co jest kolejnym z przytaczanych przeze mnie argumentów przemawiającym za koniecznością centralizacji leczenia wybranych chorób, a w tej grupie znajdują się nowotwory trzustki. Artykuł „Prewencja i leczenie chirurgiczne pooperacyjnej przetoki trzustkowej” przygotował dla Państwa dr Łukasz Nawacki z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.

Elektroporację kojarzyłem z zabiegami ablacji u chorych z migotaniem przedsionków. Z zaciekawieniem przeczytałem artykuł dr. hab. Stanisława Hacia z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego i dowiedziałem się, że może to być również metoda (co prawda jeszcze stosowana eksperymentalnie) u chorych na nowotwory trzustki.

Nie tylko zmienia się obraz sal operacyjnych, lecz także zmieniają się chorzy. Starzejąca się populacja europejska sprawia, że na stół operacyjny trafiają coraz częściej chorzy w wieku senioralnym. Mamy zatem chirurgię dziecięcą, chirurgię dorosłych i wartą – jak się wydaje – wyodrębnienia chirurgię geriatryczną, w której w wielu aspektach obowiązują nieco inne zasady. Nie chodzi tu o specjalne umiejętności chirurga, ale o możliwości organizacyjne umożliwiające stały nadzór nad chorym wielu specjalistom, których zadaniami byłyby: odpowiednie przygotowanie do operacji, ocena ryzyka, indywidualne postępowanie okołooperacyjne uzależnione od rodzaju i nasilenia schorzeń współwystępujących. O trudnościach w pooperacyjnym leczeniu przeciwbólowym u pacjentów geriatrycznych napisali lek. Albert Jeznach ze Szpitala Carolina w Warszawie, lek. Marcin Lewicki z Centrum Medycznego FutureMeds we Wrocławiu oraz lek. dent. Danuta Szafran-Łukasiewicz z Kliniki Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej, Chirurgii Jamy Ustnej i Implantologii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Wierzę, że prezentowane artykuły zainteresują Państwa i przyczynią się do uporządkowania lub poszerzenia Państwa wiedzy.

Życzę udanej lektury!