Istotą choroby jest nieprawidłowe wzbudzenie układu immunologicznego, które prowadzi do zniszczenia błony śluzowej jelita grubego. WZJG częściej występuje w społeczeństwach, gdzie stosowana jest wysoko przetworzona żywność. Obecne badania naukowe dowodzą, że pacjenci z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (NChZJ), do których zalicza się WZJG, mają odmienny skład flory jelitowej. Nie udowodniono, że jakakolwiek dieta nasila zmiany zapalne w jelicie, ale wiadomo, że niektóre posiłki mogą wzmagać dolegliwości i zwiększać ilość wypróżnień. Szczyt zachorowań przypada na 2-3 oraz na 6-7 dekadę życia (10-15%)². U osób zapadających na NChZJ i członków ich najbliższej rodziny częściej współistnieją inne choroby autoimmunologiczne, np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), łuszczyca, celiakia, choroby tarczycy – Hashimoto czy Gravesa-Basedowa, a ponadto stłuszczenie wątroby, zapalenie tęczówki oraz pierwotnie stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC – primary sclerosing cholangitis).

Rolą lekarza POZ jest wczesne wychwycenie pacjentów z objawami mogącymi sugerować WZJG, przeprowadzenie podstawowej diagnostyki, a następnie skierowanie ich do poradni gastrologicznej lub na oddział szpitalny. U osób z postawioną wcześniej diagnozą lekarz POZ powinien umieć rozpoznać stopień nasilenia choroby oraz prowadzić nad nimi nadzór medyczny. Sytuacja w tym zakresie jest o tyle trudna, że lekarze POZ dość często nie otrzymują konkretnych wskazówek od gastroenterologów co do dalszego postępowania terapeutycznego i diagnostycznego oraz zachowania się w sytuacji zaostrzenia choroby.

Objawy WZJG i rozpoznanie

Początek choroby najczęściej jest gwałtowny, ale bywa też podstępny, powolny i skąpoobjawowy. W typowym przebiegu na ogół młody pacjent zgłasza się do lekarza z powodu krwistej biegunki z towarzyszącym naglącym parciem na stolec z potrzebą natychmiastowego wypróżnienia i silnym kolkowym bólem brzucha przed wypróżnieniem. Pacjenci zauważają wzmożone przelewanie w jamie brzusznej z równoczesnym oddawaniem cuchnących gazów i stolca. Część z nich znacznie traci na wadze, głównie z powodu ograniczenia ilości i zmiany jakości posiłków, które przyjmują w nadziei, że objawy mają związek z niewłaściwą dietą. Z czasem rolę w tym procesie odgrywają zaburzone wchłanianie jelitowe oraz działania niepożądane leków.