Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 2025 r. otrzymali Mary E. Brunkow, Frederick J. Ramsdell i Shimon Sakaguchi za odkrycie mechanizmów obwodowej tolerancji immunologicznej, w tym roli limfocytów T regulatorowych (Treg) i czynnika transkrypcyjnego . Badacze odkryli, w jaki sposób układ odpornościowy powstrzymuje atak na własne tkanki – Sakaguchi i wsp. w 1995 r. po raz pierwszy zidentyfikowali limfocyty T CD4+ CD25+ u myszy, Mary E. Brunkow i Frederick J. Ramsdell (Bennett i wsp., 2001; Wildin i wsp., 2001) odkryli główny czynnik transkrypcyjny, FoxP3. Sakaguchi i wsp. ustalili, że FoxP3 kontroluje rozwój Treg (Hori i wsp., 2003, Science). Naukowcy zidentyfikowali Treg jako strażników układu odpornościowego. Stanowią one mniej niż 1% limfocytów krwi, ale mają ogromne znaczenie w utrzymaniu równowagi pomiędzy czynnikami prozapalnymi a antyzapalnymi.

O tym, jak badacze w Polsce wykorzystują wspomniane odkrycia, zarówno w laboratorium jak i w klinice, opowiadają naukowcy z Gdańska i Białegostoku: prof. dr hab. n. med. Piotr Trzonkowski oraz prof. dr hab. n. med. Artur Bossowski. Prof. Trzonkowski, kierownik Katedry i Zakładu Immunologii Klinicznej i Transplantologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego (GUMed), immunolog, od lat stoi na czele przełomowych badań nad limfocytami Treg i pionierskich prac nad ich wykorzystaniem w leczeniu chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1 (2011) i stwardnienie rozsiane (SM – sclerosis multiplex). GUMed był pierwszym ośrodkiem na świecie, który zastosował komórki Treg w leczeniu człowieka. Badania rozpoczęto w 2007 r. w Klinice Hematologii i Transplantologii, rozszerzono je na Klinikę Pediatrii, Diabetologii i Endokrynologii oraz Klinikę Neurologii Dorosłych Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku (o badaniu klinicznym więcej na str. 67).

Z prof. Trzonkowskim współpracuje diabetolog, endokrynolog, endokrynolog i diabetolog dziecięcy oraz pediatra prof. Artur Bossowski, kierownik Kliniki Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii z Oddziałami Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Kieruje on Projektem PreTReg – badaniem klinicznym II fazy innowacyjnej terapii dającej szansę na spowolnienie rozwoju cukrzycy typu 1 i uniknięcie ciężkich powikłań.