Choroby pasożytnicze to rzadki problem w praktyce neurologa. W artykule zostaną przedstawione najważniejsze zagadnienia związane z parazytozami ośrodkowego układu nerwowego, takimi jak wągrzyca, bąblowice, toksoplazmoza, ameboza, włośnica i malaria mózgowa. Najczęstszym pasożytem zajmującym układ nerwowy jest Toxoplasma gondii, jednak u osób z prawidłową odpornością choroba pozostaje niema klinicznie, natomiast u chorych z zaburzeniami odporności jego reaktywacja wymaga szybkiej diagnostyki i leczenia. Z kolei wągrzyca mózgu (neurocysticerkoza) – inwazja larw tasiemca uzbrojonego – jest najczęstszą przyczyną nabytej padaczki na świecie. W jej diagnostyce kluczowe są badania obrazowe ujawniające zmiany torbielowate ulegające stopniowo zwapnieniu. Leczenie zależy od objawów i stadium choroby.

Wprowadzenie

Ośrodkowy układ nerwowy (OUN) jest trudno dostępny dla większości pasożytów, około 20 gatunków może jednak powodować zmiany w OUN – należą do nich pierwotniaki oraz robaki obłe i płaskie.

Objawy neurologiczne – miejscowe lub uogólnione – zależą przede wszystkim od lokalizacji zmian w OUN i rozległości uszkodzeń, w mniejszym stopniu od czynnika etiologicznego.

Diagnostyka parazytoz OUN sprowadza się do rozpoznania anatomicznego – badań obrazowych (MR, TK) – oraz etiologicznego na podstawie wywiadu, badania płynu mózgowo-rdzeniowego, oceny bioptatu mózgu czy też badań krwi (skład morfologiczny krwi obwodowej, badania mikroskopowe rozmazów krwi – cienki rozmaz i gruba kropla – serologia).

W przebiegu inwazji pasożytniczych OUN można obserwować: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, wodogłowie, nacieki o charakterze guza, ropnie, torbiele, zwapnienia. Może też dojść do powstania zmian wtórnych, takich jak udar niedokrwienny lub krwotoczny, krwawienie podpajęczynówkowe, obrzęk mózgu czy zapalenie naczyń mózgu.

W obrazie klinicznym dominują objawy podmiotowe (bóle głowy, zawroty głowy, zaburzenia świadomości, ruchy mimowolne, niedowłady, drgawki) oraz objawy kliniczne przedmiotowe będące wyrazem ogniskowego lub uogólnionego uszkodzenia OUN. W zależności od lokalizacji uszkodzenia obserwuje się objawy piramidowe, pozapiramidowe, móżdżkowe, zespoły uszkodzeń rdzenia kręgowego, zespoły korzeniowe, zespół oponowy, zaburzenia czucia, zaburzenia świadomości, napady padaczkowe.

Z chorobami pasożytniczymi często kojarzona jest eozynofilia we krwi obwodowej. W chorobach OUN jej odpowiednikiem jest pojawienie się eozynofilii w płynie mózgowo-rdzeniowym, należy jednak pamiętać, że rutynowo nie różnicuje się tych komórek w os...