Etiologia

Neuralgia po półpaścu jest rodzajem obwodowego zlokalizowanego BN. Rozpoznaje się ją, gdy ból w obrębie dermatomu zajętego półpaścem utrzymuje się >3 miesiące od wystąpienia objawów półpaśca na skórze¹.

Półpasiec jest zakaźną chorobą wirusową, objawową reaktywacją latentnego zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca (VZV – varicella zoster virus). Po przechorowaniu ospy wietrznej i zagojeniu zmian skórnych VZV przedostaje się do zwojów rdzeniowych i zwojów nerwów czaszkowych, gdzie może pozostawać nieaktywny przez wiele lat. Ponownie się uaktywnia przy spadku odporności komórkowej mediowanej przez specyficzne limfocyty T, np. wraz z wiekiem, w przebiegu niektórych chorób lub leczenia immunosupresyjnego, wywołując półpasiec. Sam mechanizm reaktywacji wirusa nie jest do końca znany¹.

Najczęstszym powikłaniem półpaśca jest PHN, której częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem, a szczególnie narażeni są pacjenci >50 r.ż. Szacuje się, że PHN dotyczy nawet 30% osób po przechorowaniu półpaśca, niezależnie od wieku. Prawie 80% przypadków tej choroby występuje u pacjentów >50 r.ż., ponieważ w wieku ok. 60 lat nawet 60% chorych rozwinie PHN, a przy 70 r.ż. ten odsetek sięgnie 75%^1,2.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia PHN są³:

• wiek >50 r.ż.
• płeć żeńska
• silny ból w fazie prodromalnej
• lokalizacja w obrębie dermatomów czaszkowych i krzyżowych
• duża liczba zmian skórnych
• wysypka krwotoczna
• cukrzyca, nikotynizm, choroba nowotworowa lub inne choroby osłabiające odporność w wywiadzie
• bardzo ciężki przebieg ostrej fazy choroby z dużym natężeniem bólu i zajęciem większej liczby dermatomów.

Zdarzają się jednak i przypadki PHN po bardzo łagodnym przebiegu półpaśca.

Ból w przebiegu PHN to typowy przykład BN. Jest zlokalizowany w obrębie dermatomów objętych wcześniejszym zakażeniem wirusowym VZV. Może ustąpić samoistnie w ciągu kilku miesięcy, choć u znacznej części chorych utrzymuje się latami i trwa do końca życia. Ma często charakter piekąco-palący, parzący, kłujący, przeszywający, strzelający lub pulsujący, stały lub napadowy, samoistny albo wzbudzany. Przebiega z zaostrzeniami spowodowanymi przez chłodną, deszczową pogodę i stres. Zwykle narasta w ciągu dnia. Typowe dla PHN są zaburzenia czucia o typie allodynii (ból prowokowany przez bodziec nienocyceptywny, np. dotyk) i/lub hiperalgezji (nadwrażliwości na bodźce bólowe mechaniczne i termiczne), głównie termicznej lub rzadziej, bo tylko u ok. 20% chorych, hipoestezji (osłabienia czucia dotyku i temperatury)⁴.