prof. dr hab. n. med. Adam Stępień

Szanowni Państwo!

Choroby układu nerwowego są główną przyczyną problemów zdrowotnych i jedną z głównych inwalidztwa dorosłych osób. Jest to związane zarówno z wydłużeniem lat życia, jak i z poprawiającą się diagnostyką, a także większymi możliwościami, które daje terapia chorób układu sercowo-naczyniowego. Zmusza to państwowe systemy opieki zdrowotnej Europy do zmiany priorytetów, które powinny być brane pod uwagę przy kształtowaniu polityki zdrowotnej. Ten problem był mocno podkreślany podczas zakończonej w pierwszych dniach lipca Europejskiej Akademii Neurologii w Helsinkach (10th EAN Congress Helsinki 2024). Jednym z ważnych problemów, które zostały tu poruszone, było postępowanie z chorymi z zaburzeniami pamięci i otępieniem. Odkrycie i wprowadzenie do terapii nowych leków – przeciwciał monoklonalnych ukierunkowanych na eliminację złogów amyloidu z tkanki mózgowej: donanemabu, lekanemabu, adukanumabu, gantenerumabu – zrodziło nadzieje na wydłużenie okresu sprawności pacjentów z chorobą Alzheimera (AD – Alzheimer’s disease). Do tej pory jedynie dwa państwa europejskie zdecydowały się na refundację terapii z uwagi na jej bardzo wysokie koszty oraz umiarkowane efekty kliniczne, tym bardziej że leczenie jest obarczone zwiększonym ryzykiem krwawień wewnątrzczaszkowych i obrzęku mózgu. Korzyści ze stosowania wspomnianych farmaceutyków, chociaż niewątpliwe, są jednak umiarkowane i obserwowane jedynie w początkowym okresie rozwoju choroby. Jak podkreślano podczas zjazdu, w przypadku chorych z rozwijającymi się zaburzeniami funkcji poznawczych konieczne staje się wypracowanie jednolitych kryteriów diagnostycznych i wskazań do ich stosowania, by można było osiągnąć optymalne efekty terapeutyczne. Do tej pory nie są znane pewne biomarkery rozwoju we wczesnym okresie AD, nie wiadomo również, kiedy rozpocząć leczenie ani jak długo stosować nowe preparaty. Nie wiadomo też, czy przy znanym zwiększonym ryzyku krwawień wewnątrzczaszkowych można je stosować u pacjentów ze współistniejącymi chorobami serca wymagającymi podawania leków przeciwpłytkowych i antykoagulantów ani czy istnieją różnice w skuteczności klinicznej między tymi farmaceutykami. Przedstawiłem tutaj nieco szerzej ten problem, ponieważ był jednym z wiodących na sesjach zjazdu, a ponadto nawiązuje do zaprezentowanego w aktualnym numerze artykułu pt. „Zaburzenia funkcji poznawczych po udarze mózgu – ważne, lecz niedoszacowane powikłanie naczyniowego uszkodzenia mózgu” autorstwa dr. hab. n. med. Jacka Staszewskiego, dr n. med. Renaty Piusińskiej-Macoch i lek. Kingi Białas-Świstak. Jak wiemy, poudarowe zaburzenia poznawcze dotyczą szerokiego stopnia dysfunkcji poznawczych z bogatym spektrum objawów (od łagodnych zaburzeń poznawczych do znacznego stopnia otępienia), a autorzy potraktowali ten temat wyczerpująco.

Innym zagadnieniem szeroko omawianym podczas 10th EAN Congress Helsinki 2024 było to związane z opieką i leczeniem pacjentów z migreną. Choroby tej doświadcza blisko 20% populacji europejskiej, a ok. 5% cierpi na migrenę przewlekłą. Na kongresie prezentowano najnowsze wyniki badań nad skutecznością stosowanych leków. Z przytoczonych danych wynika, że te ukierunkowane na ligand reaktywowany genem kalcytoniny (CGRP – calcitonin gene-related peptide) są nieco skuteczniejsze od preparatów oddziałujących bezpośrednio na receptor CGRP. Zgodnie je uznano za leki pierwszego wyboru w leczeniu migreny przewlekłej – mimo nadal wysokich kosztów terapii korzyści dla chorych i społeczeństwa są niezaprzeczalne. We wrześniowym numerze „Neurologii po Dyplomie” migrenie zostały poświęcone dwa doniesienia. Pierwsze – autorstwa prof. dr. hab. n. med. Józefa Opary – nawiązuje do zjawiska ośrodkowej sensytyzacji („Centralna sensytyzacja w migrenie. Część 1. Definicja i ocena”), które – jak się przypuszcza – leży u podłoża przeistaczania się migreny epizodycznej w przewlekłą. Drugim jest artykuł napisany przez dr hab. n. med. Annę Antosik-Wójcińską, prof. UKSW, lek. Bartłomieja Antoniaka i lek. Michalinę Kwasowiec pt. „Zastosowanie amitryptyliny i wenlafaksyny w leczeniu migrenowych bólów głowy”.

Jesteśmy przekonani, że także pozostałe doniesienia opublikowane w niniejszym numerze (przypadek kliniczny opisany przez Weronikę Woicką, Paulinę Bednarczyk, lek. Karolinę Hapanowicz-Bogucką i dr hab. n. med. Beatę Łabuz-Roszak, prof. UO zatytułowany „Postępująca tetrapareza wywołana zapaleniem skórno-mięśniowym”, przedstawione przez dr. n. med. Witolda Jana Palasika „Deficyty widzenia po udarze niedokrwiennym mózgu – diagnostyka i możliwości terapii”, a także „Urazy i upadki pacjentów podczas hospitalizacji z prawnego punktu widzenia” autorstwa adw. Anny Popławskiej oraz przegląd najnowszych wyników badań klinicznych zaprezentowany przez lek. Bartłomieja Borawskiego w „Aktualnościach naukowych”) znajdą Państwa uznanie. Gorąco zachęcamy do ich lektury.