prof. dr hab. n. med. Adam Stępień

Szanowni Państwo!

W minionym roku odbyło się wiele ważnych wydarzeń w dziedzinie neurologii. Najważniejszym, krajowym, był XXV Zjazd Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, zaś na arenie europejskiej – czerwcowy zjazd European Academy of Neurology (EAN). Były to okazje do podsumowania osiągnięć i postępu dokonującego się w neurobiologii oraz neurologii klinicznej. Obecnie nie da się bowiem rozłączyć tych dwóch nurtów naukowych.

Dobrym przykładem nierozerwalnych więzi obu tych dziedzin jest stwardnienie rozsiane (SM – sclerosis multiplex). Postęp w neurobiologii molekularnej doprowadził do wydzielenia nowych jednostek chorobowych z obszaru neuromyelitis optica, ujmowanych dzisiaj jako NMOSD, oraz do wyodrębnienia postaci SM na podstawie badań przeciwciał MOG i MOGAD czy autoimmunologicznego zapalenia mózgu NMDAR-MS. Diagnostyka tych chorych jest mocno skomplikowana, gdyż spełniają oni kryteria diagnostyczne SM McDonalda. Różnicuje natomiast profil przeciwciał w surowicy oraz odpowiedź na leczenie. Przy okazji warto odnotować pojawienie się już czwartego przeciwciała monoklonalnego anty-CD20 w leczeniu SM – ublituksymabu. To nowe przeciwciało monoklonalne wiążące się z unikalnym epitopem na receptorze CD20 limfocytów B, do którego nie docierają inne przeciwciała monoklonalne anty-CD20. Stąd przekonanie, że lek ten będzie jeszcze skuteczniejszy w hamowaniu postępu choroby.

Na ostatnim kongresie EAN przedstawiono również nowelizację kryteriów diagnostycznych SM, które mają ułatwić wczesne rozpoznanie choroby. Ich publikacja zapowiedziana jest w tym roku.

Obserwujemy także postęp w leczeniu chorób naczyniowych mózgu. Zdobywane z czasem doświadczenie kliniczne rozszerza możliwości zastosowania nowych metod w kolejnych grupach chorych i modyfikuje kryteria kwalifikujące do zabiegu. W podjęciu takich decyzji pomaga obrazowanie z oceną perfuzji w tomografii komputerowej oraz dyfuzji i perfuzji w rezonansie magnetycznym.

Kolejnym obszarem w neurologii, który wciąż się rozwija, są choroby zwyrodnieniowe układu nerwowego, zwłaszcza choroba Alzheimera. Nowe leki wprowadzone do terapii – przeciwciała monoklonalne, takie jak adukanumab, lekanemab czy donanemab – spowalniają na wczesnym etapie postęp choroby. I choć wydawać się może, że jest to postęp niewielki, są to jednak pierwsze leki oddziałujące na prawdopodobny patofizjologiczny mechanizm choroby.

W minionym roku zmieniono także rekomendacje leczenia migreny. Towarzystwa naukowe – krajowe i międzynarodowe (kilka miesięcy później) uznały, że przeciwciała monoklonalne anty-CGRP oraz gepanty są lekami pierwszego wyboru w profilaktyce migreny. Zmiana stanowiska wynikała z wysokiej skuteczności tych leków, dobrego profilu bezpieczeństwa oraz korzyści z poprawy jakości życia chorych. Uwidoczniono także korzyści pośrednie dla systemu – znaczną redukcję liczby dni z bólem głowy oraz absencji chorobowej w pracy. O wielu tych zagadnieniach pisaliśmy w ubiegłym roku i będziemy to kontynuować również w tym. Zachęcam też do przeczytania najnowszych doniesień.

Oddajemy w Państwa ręce nowy numer „Neurologii po Dyplomie” – pierwszy w 2025 roku. W imieniu redakcji oraz własnym składam Państwu najserdeczniejsze życzenia zdrowia i pomyślności. Zapraszam do lektury.