Temat numeru
Grzybicze zakażenia układu nerwowego Kiedy szczególnie powinniśmy o nich pamiętać?
prof. dr hab. n. med. Joanna Zajkowska1
Mateusz Gawryluk2
Daria Woroniecka2
dr n. med. Adam Garkowski3
- W niniejszym artykule szczegółowo omówiono klasyfikację, patogenezę, epidemiologię, objawy, diagnostykę i leczenie poszczególnych najpowszechniej występujących zakażeń grzybiczych
Zakażenia grzybicze ośrodkowego układu nerwowego (OUN) choć relatywnie rzadkie, są coraz częściej rozpoznawane w ciągu ostatnich kilku dekad. Z jednej strony poprawia się wykrywalność dzięki badaniom obrazowym i lepszej identyfikacji z wykorzystaniem coraz lepszych metod diagnostycznych, takich jak badania reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR – polymerase chain reaction), z drugiej strony jest to wynik powszechnego występowania w środowisku i zwiększania się populacji osób z upośledzonym lub modulowanym układem immunologicznym. Transplantacje, zakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV – human immunodeficiency virus), a także zwiększające się wykorzystywanie leków immunosupresyjnych i tzw. leczenia biologicznego (immunosupresyjne działanie przeciwciał monoklonalnych) w leczeniu wielu chorób są czynnikami zwiększającymi populację pacjentów z zakażeniami grzybiczymi.
Spośród rozpoznanych ponad 100 000 gatunków grzybów kilkaset jest patogennych, a tylko 10-15% z nich wywołuje choroby u człowieka, ma potencjał neuroinwazyjny. Niektóre z grzybów mają ograniczony geograficzny zasięg występowania. Grzyby oportunistyczne, takie jak Aspergillus, Candida, Cryptococcus i Rhizopus, występują na całym świecie.
Trzy główne kategorie patogenów grzybiczych, które wpływają na ośrodkowy układ nerwowy, obejmują:
- drożdże
- grzyby dimorficzne
- pleśnie.
Zespół kliniczny związany z zakażeniem grzybiczym jest determinowany przez formę morfologiczną grzyba.
Grzyby, które rosną jako małe (drożdże), np. kryptokoki, Blastomyces, Histoplasma, Coccidioides i Sporothrix, powodują głównie zapalenie opon mózgowych. Te, które rosną jako duże, np. Candida, zazwyczaj wytwarzają ropnie mózgowe lub ziarniniaki. Te, które wytwarzają duże rozgałęzione strzępki, np. grzyby przegrodowe, takie jak Aspergillus, lub grzyby niepodzielone, np. Zygomycosis, mają skłonność do naciekania naczyń krwionośnych, mogą spowodować udar, nacieczenie oczodołów, zatok i kości czaszki.
Grzyby dostają się do OUN zazwyczaj drogą oddechową w postaci aerozolu (tab. 1). Mogą zakażać płuca, węzły chłonne, zatoki oboczne nosa, a następnie drogą krwionośną dostawać się do OUN. Możliwe jest także zakażenie przez ciągłość z zatok przynosowych, oczodołów lub innych lokalizacji twarzoczaszki.
Najczęstszymi czynnikami ryzyka zakażenia grzybiczego są zakażenie HIV/zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS – acquired immunodeficiency syndrome), przeszczepienie narządów, immunosupresja farmakologiczna, choroby hematologiczne. Czynniki ryz...
