prof. dr hab. n. med. Adam Stępień

Szanowni Państwo!

Tegoroczna jesień upływa bez wątpienia pod znakiem wydarzenia naukowego najwyższej rangi związanego z przyznaniem Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny, którym było uhonorowanie trojga wybitnych naukowców: Mary E. Brunkow, Freda Ramsdella i Shimona Sakaguchiego. Zostali oni nagrodzeni za odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej. Badacze zaobserwowali, że potężny układ odpornościowy organizmu musi być regulowany albo może zaatakować nasze własne organy. Dokonali oni przełomowego odkrycia dotyczącego obwodowej tolerancji odpornościowej, która zapobiega uszkodzeniu układu odpornościowego organizmu. Zidentyfikowali tzw. ochroniarzy układu odpornościowego – regulacyjne komórki T, które zapobiegają atakowaniu komórek odpornościowych naszego własnego organizmu. Odkrycie trojga tegorocznych noblistów wpłynęło na rozwój leczenia raka oraz chorób autoimmunologicznych. Ich badania przyczyniły się do bliższego poznania i lepszego zrozumienia wielu mechanizmów leżących u podstaw chorób uwarunkowanych zaburzeniami w układzie immunologicznym, w tym w stwardnieniu rozsianym. Pozwala to mieć nadzieję, że w niedalekiej przyszłości będziemy dysponowali jeszcze skuteczniejszymi lekami hamującymi rozwój chorób o podłożu autoimmunologicznym, z którymi spotykamy się przecież bardzo często.

W ostatnim w 2025 roku wydaniu naszego pisma przedstawiamy najnowsze doniesienia dotyczące żywotnych dla nas zagadnień klinicznych. W pierwszym z nich prof. dr hab. n. med. Anna Moniuszko-Malinowska szczegółowo omawia problemy związane z rozpoznawaniem wirusowych zapaleń mózgu. W artykule pt. „Trudne w diagnozowaniu wirusowe zapalenia mózgu” opisuje najważniejsze elementy diagnostyki różnicowej, znaczenie badań neuroobrazowych i badania serologicznego. W ostatnich latach bowiem – po pandemii wywołanej SARS-CoV-2 oraz zwiększeniu się populacji chorych z wirusem kleszczowego zapalenia mózgu (TBEV – tick-borne encephalitis virus) – zainteresowanie tytułową grupą chorób znacząco wzrosło. Autorka doniesienia zwraca uwagę na rosnącą liczbę zachorowań także z powodu wirusów dotychczas mało nam znanych, takich jak japońskiego zapalenia mózgu (JEV – Japanese encephalitis virus) bądź Zachodniego Nilu (WNV – West Nile virus), należących do rodziny Flaviviridae (podobnie zresztą jak TBEV). Ich pojawienie się ma bezpośredni związek z częstymi wyjazdami do odległych krajów.

Kolejnym doniesieniem, na które zwracam Państwa uwagę, a które jest bezpośrednio powiązane z tekstem opublikowanym w numerze 5/2025 „Neurologii po Dyplomie” na temat podwójnej terapii przeciwpłytkowej, jest artykuł pt. „Testowanie genotypu CYP2C19 w celu optymalizacji terapii klopidogrelem po IS lub TIA. Wytyczne National Institute for Health and Care Excellence” pióra dr hab. n. med. Zyty Baneckiej-Majkutewicz. Omawiane przez autorkę wytyczne wskazują na to, że testowanie genotypu CYP2C19 u pacjentów po przebytym incydencie niedokrwienia mózgu jest zasadne w celu optymalizacji terapii przeciwpłytkowej – z podkreśleniem, że oczekiwanie na wynik testu nie powinno opóźniać rozpoczęcia terapii. U chorych stosujących klopidogrel długookresowo jest niewielkie prawdopodobieństwo istnienia alleli związanych z utratą funkcji. Odsetek chorych wykazujących oporność na ten lek nie przekracza 5% – jest więc nieduży, a zatem rutynowe testowanie genotypu nie jest zalecane.

Polecam też pozostałe doniesienia omawiające zagadnienia psychopatii („Psychopatia a zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym – czy są znane jakieś powiązania?" autorstwa lek. Agnieszki Nowak i lek. Moniki Nowak) oraz zastosowania koanalgetyków w leczeniu bólu („Rola koanalgetyków w leczeniu neuralgii. Jak przełamać ból?” pióra lek. Pauliny Dębowskiej i dr n. med. Magdaleny Kocot-Kępskiej). Zachęcam Państwa do wnikliwej lektury tych artykułów, a także do zapoznania się z kolejnym przeglądem najnowszych doniesień z literatury światowej dokonanym przez lek. Bartłomieja Borawskiego w „Aktualnościach naukowych”.