1. Co to jest astygmatyzm?

Astygmatyzm, nazywany również niezbornością, jest wadą układu optycznego oka. Wynika on z różnej siły załamywania światła w różnych południkach (osiach układu optycznego oka). W konsekwencji obraz powstający na siatkówce oka nie jest dobrze zogniskowany, czyli jest nieostry.

2. Jak powstaje astygmatyzm?

Najczęstszą przyczyną astygmatyzmu jest nieregularna krzywizna rogówki (różny kształt rogówki, a konkretnie różny stopień jej uwypuklenia w różnych osiach, czyli południkach oka). Astygmatyzm rogówkowy może być wrodzony i względnie stały przez całe życie pacjenta. Jeśli jednak np. w okresie dojrzewania wada wzroku zaczyna szybko narastać, to należy przeprowadzić dodatkową diagnostykę, aby wykluczyć obecność innych chorób rogówki, takich jak stożek. Stożek rogówki należy do tzw. dystrofii, chorób przewlekłych i postępujących, ale dzięki szybkiemu rozpoznaniu i leczeniu można pomóc pacjentowi utrzymać dość dobrą ostrość wzroku.

Ponadto astygmatyzm rogówkowy może wynikać z rozwoju blizn rogówki po tzw. urazie przenikającym, czyli przerwaniu ciągłości rogówki albo szyciu rany rogówki. Zdarza się również, że astygmatyzm wynika z patologii soczewki pacjenta. Astygmatyzm soczewkowy może być wrodzony albo związany z chorobami tkanki łącznej. Może również powstać po urazie tępym, który prowadzi do przemieszczenia, tzw. dyslokacji soczewki. Czasem astygmatyzm soczewkowy skutkuje podwójnym widzeniem jednym okiem.

3. Jak sprawdzić, czy mam astygmatyzm?

Astygmatyzm najczęściej występuje z nadwzrocznością lub krótkowzrocznością, dlatego jego zdiagnozowanie nie jest proste. Aby uniknąć pomyłek, najlepiej jest wybrać się do lekarza okulisty lub do optometrysty. Przeprowadzą oni odpowiednie badania, m.in. ocenę ostrości wzroku, wady wzroku, także po rozszerzeniu źrenic. Prosty test sugerujący obecność tego rodzaju wady wzroku polega na tym, że badany ocenia układ linii promieniście rozchodzących się od jednego punktu. W oku z astygmatyzmem część linii widziana jest wyraźniej niż inne.

4. Astygmatyzm – jak widzi oko?

Oko z astygmatyzmem o wartości powyżej ok. 0,75 dioptrii nie widzi dobrze ani z daleka, ani z bliska. Odbierany obraz jest zamazany i niewyraźny, jakby przeciągnięty w jedną stronę. Objawem może być przekrzywianie głowy przez pacjenta, mrużenie oraz tarcie oczu.

5. Jak dobrać okulary/soczewki?

Astygmatyzm koryguje się za pomocą szkieł cylindrycznych, które mają różną moc załamywania promieni świetlnych w głównych prostopadłych do siebie liniach czy południkach. W zapisie recepty okularowej zaznacza się tzw. oś cylindra – od 0 do 180°. W większości przypadków okulary można z powodzeniem zastąpić soczewkami kontaktowymi. Soczewki te nazywane są soczewkami torycznymi i mają grubszą strefę dolną oraz pionową linię – znacznik, najczęściej na godzinie 6, co zapobiega rotacji soczewki na oku. Metodę korekcji ustala specjalista po dokładnym badaniu i rozmowie z pacjentem. Dobór soczewek kontaktowych u osób z astygmatyzmem jest trochę bardziej czasochłonny i trudniejszy niż dobór zwykłych soczewek sferycznych. Jednak soczewki kontaktowe w pewnych rodzajach astygmatyzmu, np. w astygmatyzmie nieregularnym, są jedyną szansą dla chorych na dobre widzenie.

6. Kiedy operować astygmatyzm?

Od ponad 10 lat dostępne są w Polsce nowoczesne i w pełni bezpieczne zabiegi laserowej korekcji kształtu rogówki. O tym, czy i kiedy można operować astygmatyzm, decyduje lekarz okulista. Zabieg laserowy umożliwia korekcję astygmatyzmu nawet o wartości -6,0 dioptrii. Najpierw jednak trzeba przejść wszystkie badania i spełnić pewne warunki, o których informuje lekarz. Wskazania do zabiegu są podobne jak w przypadku innych wad wzroku: niechęć do noszenia szkieł czy nietolerancja soczewek kontaktowych. Czasem, jak w przypadku stożka rogówki, wskazaniem jest brak możliwości skorygowania wady innymi metodami i stale narastająca wada wzroku. W przypadku operacyjnego usuwania soczewki z powodu zaćmy i astygmatyzmu soczewkowego można wszczepić odpowiednią sztuczną soczewkę, tzw. toryczną, aby skorygować astygmatyzm.