Rak nerki to nowotwór złośliwy wywodzący się z komórek i struktur, z których zbudowana jest nerka. Ponad 90 proc. nowotworów nerki rozwija się w jej miąższu – wśród nich ok. 70 proc. stanowią gruczolakoraki jasnokomórkowe, 15 proc. raki z komórek nerkowych, 5 proc. raki brodawkowate. Około 10 proc. raków nerki rozwija się w obrębie miedniczki nerkowej. Wśród nowotworów złośliwych nerki należy wymienić także chłoniaki, mięsaki oraz guzy przerzutowe.

Jak często występuje rak nerki?

Nowotwory nerki stanowią ok. 3-3,5 proc. nowotworów złośliwych u dorosłych. Większość to tzw. sporadyczne raki nerki, czyli takie, które nie mają podłoża dziedzicznego. Uwarunkowania rodzinne występują jedynie w ok. 2 proc. zachorowań. Szczyt zachorowalności przypada na siódmą dekadę życia. W 2015 roku w Polsce wg danych Krajowego Rejestru Nowotworów na raka nerki zachorowały 5353 osoby – odnotowano 3313 nowych przypadków u mężczyzn oraz 2040 u kobiet. W tym samym roku z powodu raka nerki zmarło 2801 osób.

Jakie są przyczyny rozwoju raka nerki?

Wśród przyczyn zwiększających ryzyko zachorowania na raka nerki należy wymienić czynniki związane ze stylem życia: palenie tytoniu, otyłość, nadciśnienie tętnicze, spożywanie alkoholu, nieprawidłową dietą. Istotną rolę odgrywa ekspozycja zawodowa na czynniki rakotwórcze, takie jak: azbest, metale ciężkie oraz garbniki. Czynniki związane z leczeniem innych chorób także mogą wpływać na rozwój raka nerki. Są to m.in.: przewlekłe dializy, przewlekłe przyjmowanie leków moczopędnych, przebyta radioterapia. Należy wspomnieć również o czynnikach genetycznych i dziedzicznych.

Czy rak nerki jest dziedziczny?

Częstość występowania dziedzicznie uwarunkowanego raka nerki określa się na ok. 2 proc. Do czynników genetycznych związanych ze zwiększonym ryzykiem zachorowania należą mutacje genów warunkujących rozwój raka jasnokomórkowego, raków brodawkowatych oraz raka chromofobowego. Do chorób dziedzicznych, w których rozwija się rak nerki, należy choroba von Hippla-Lindaua – wiąże się ona także z rozwojem naczyniaków układu nerwowego, nowotworów nadnerczy oraz naczyniaków siatkówki.

Jakie są objawy?

Rak nerki rozwija się bardzo podstępnie i zazwyczaj daje niewiele objawów. Często w momencie rozpoznania mamy już do czynienia z zaawansowaną chorobą. Klasyczna triada objawów guza nerki to ból, guz wyczuwalny przez powłoki ciała oraz krwiomocz – obecnie takę sytuację spotyka się rzadko. Do innych objawów, które mogą towarzyszyć rozwojowi raka nerki i które powinny skłonić do dalszej diagnostyki, należą: stany gorączkowe lub podgorączkowe, utrata masy ciała, osłabienie, nocne poty.

W zaawansowanej chorobie mogą występować objawy tzw. zespołów paranowotworowych. Należą do nich m.in. niedokrwistość, hiperkalcemia (wzrost stężenia wapnia we krwi), nadciśnienie tętnicze, podwyższone OB.

Jak rozpoznaje się raka nerki?

Większość nowotworów nerek rozpoznaje się na podstawie badań obrazowych. Zastosowanie mają przede wszystkim tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny. USG jamy brzusznej może być pomocne w diagnostyce podstawowej.

Coraz większe znaczenie zaczyna odgrywać biopsja guzów nerki w celu ustalenia rokowania i dalszego postępowania. Czułość biopsji w wykrywaniu nowotworów złośliwych szacuje się na ok. 80-90 proc.

Jakie są metody leczenia i jaka jest ich skuteczność?

W leczeniu raka nerki główną rolę odgrywa leczenie chirurgiczne. W przypadku guzów ograniczonych do narządu powinna być wykonywana częściowa resekcja nerki. Guzy o większych rozmiarach wymagają przeprowadzenia nefrektomii całkowitej (całkowitego usunięcia nerki). W przypadku stwierdzenia powiększonych węzłów chłonnych dokonuje się także ich usunięcia, w celu oceny zaawansowania choroby.

Odsetek przeżyć pięcioletnich po usunięciu guza ograniczonego do nerki wynosi ok. 80 proc., natomiast w przypadku stwierdzenia przerzutów do węzłów chłonnych odsetek ten spada do ok. 15-20 proc.

Klasyczna chemioterapia ma bardzo ograniczone zastosowanie w terapii raka nerki.

W leczeniu systemowym raka nerki stosuje się immunoterapię – interferon γ, inhibitory punktów kontrolnych oraz leczenie ukierunkowane molekularnie – inhibitory kinaz.

Radioterapia znalazła zastosowanie przede wszystkim w leczeniu przerzutów do kości.

W przypadku pacjentów z przerzutami odległymi pięć lat przeżywa ok. 20-25 proc. chorych.