BLACK CYBER WEEK! Publikacje i multimedia nawet do 80% taniej i darmowa dostawa od 350 zł! Sprawdź >
Psychiatria sądowa
Regulacje dotyczące stosowania przymusu bezpośredniego – przegląd krytyczny
Dr hab. med. Robert Pudlo
Przymus bezpośredni jest jednym z najtrudniejszych i najbardziej obciążających emocjonalnie działań lekarza. Obciążenie to wynika przede wszystkim z konieczności stosowania siły wobec pacjenta i obawy przed zerwaniem relacji terapeutycznej, ale też przed ryzykiem spowodowania i odniesienia obrażeń oraz koniecznością wyjaśniania sytuacji rodzinie chorego, a czasem i innym pacjentom. Coraz większego znaczenia nabiera też ryzyko prawne, w szczególności obawa przed naruszeniem skomplikowanych przepisów, co może zostać zinterpretowane jako naruszenie praw pacjenta i skutkować roszczeniami odszkodowawczymi. Dodatkową uciążliwością jest konieczność udzielania wyjaśnień licznym instytucjom kontrolnym, którym zdarza się apriorycznie negatywne nastawienie do stosowania przymusu czy do psychiatrii w ogóle.
Prawną podstawą stosowania przymusu bezpośredniego jest art. 18 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z 19 sierpnia 1994 roku,[1] a przepisem wykonawczym Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 28 czerwca 2012 roku w sprawie sposobu stosowania i dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz dokonywania oceny zasadności jego zastosowania.[2] Te dwa akty prawne podejmują próbę bardzo szczegółowej regulacji stosowania przymusu, jednak robią to w sposób niedoskonały.
Analizę tych regulacji trzeba zacząć od opisanych w art. 18 ustawy warunków pozwalających na stosowanie przymusu, które – utrzymując wypowiedź w języku lekarskim – należy nazwać wskazaniami.
Zgodnie z art. 18.1: „Przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, przy wykonywaniu czynności przewidzianych w niniejszej ustawie, można stosować tylko wtedy, gdy przepis niniejszej ustawy do tego upoważnia albo osoby te:
1) dopuszczają się zamachu przeciwko:
a) życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby lub
b) bezpieczeństwu powszechnemu, lub
2) w sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają przedmioty znajdujące się w ich otoczeniu, lub
3) poważnie zakłócają lub uniemożliwiają funkcjonowanie podmiotu leczniczego udzielającego świadczenia zdrowotnego w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej”.[1]
Można więc powiedzieć, że poza odwołaniem do innych przepisów ustawa formułuje trzy wskazania, z których dwa zostały zredagowane niebezpiecznie wąsko. Zapis „dopuszczają się zamachu” oznacza, że przymus bezpośredni wolno stosować dopiero wówczas, ...
Ostatnie z trzech wskazań jest niepełne, gdyż nie uwzględnia podmiotów leczniczych innych niż psychiatryczne. Tymczasem osoby z zaburzeniami psychicznymi są leczone w różnych ośrodkach (co wynika wprost z art. 5 ustawy), a na niektórych oddziałach...
