Psychoza poporodowa (PP) jest psychiatrycznym stanem nagłym wymagającym podjęcia natychmiastowej interwencji. Jej rozpowszechnienie wynosi 0,1-0,2 proc. Objawy psychozy poporodowej pojawiają się w sposób gwałtowny, zazwyczaj w ciągu pierwszych kilku dni do kilku tygodni po porodzie. Największym zagrożeniem jest występowanie tendencji suicydalnych lub homicydalnych, których następstwem jest popełnianie dzieciobójstwa przez mniej więcej 4 proc. kobiet.

Psychoza poporodowa – schemat postępowania

1. Zabezpieczenie dziecka.
2. Zabezpieczenie kobiety – jeśli to konieczne, należy zastosować środki przymusu bezpośredniego.
3. Pilna konsultacja psychiatryczna.
4. Do czasu konsultacji w przypadku nasilonego pobudzenia, zaburzeń zachowania lub ostrych objawów psychotycznych należy podać:

• benzodiazepiny – do wyboru po. lorazepam 2,5 mg, po. diazepam 10 mg, po. klorazepan dipotasowy 10 mg, po. klonazepam 1-2 mg, w przypadku braku współpracy im. klonazepam 1-2 mg,
• leki przeciwpsychotyczne – do wyboru po. olanzapina 10 mg, po. kwetiapina 100 mg, po. rysperydon 1-2 mg, w przypadku braku współpracy im. haloperydol 5 mg.

Co jeszcze jest ważne?
1. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek objawów choroby psychicznej niezbędna jest pilna konsultacja psychiatryczna. Do czasu konsultacji należy rozważyć, czy kobieta może podejmować opiekę nad dzieckiem.
2. Psychoza poporodowa jest uznawana za stan zagrożenia zdrowia i życia. Dlatego możliwa jest hospitalizacja psychiatryczna pacjentki wbrew jej woli na podstawie art. 23 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 roku, gdy stwierdzamy psychozę poporodową, lub art. 24, gdy podejrzewamy psychozę poporodową.
3. W szczególnych przypadkach niezbędne jest zastosowanie w stosunku do kobiety przymusu bezpośredniego. Zgodnie z art. 18 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 roku przymus bezpośredni stosuje się wobec osoby z zaburzeniami psychicznymi tylko wtedy, gdy osoba ta:

• dopuszcza się zamachu przeciwko zdrowiu i życiu własnemu,
• dopuszcza się zamachu przeciwko zdrowiu i życiu innej osoby,
• dopuszcza się zamachu przeciwko bezpieczeństwu publicznemu, np. pożar, wybuch,
• w sposób gwałtowny niszczy lub uszkadza przedmioty znajdujące się w jej otoczeniu,
• poważnie zakłóca lub uniemożliwia funkcjonowanie podmiotu leczniczego udzielającego świadczenia zdrowotnego w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.

Do środków przymusu bezpośredniego zaliczamy:

• przytrzymanie – doraźne, krótkotrwałe unieruchomienie kogoś z użyciem siły fizycznej,
• przymusowe podanie leków – doraźne lub przewidziane w planie leczniczym wprowadzenie leku do organizmu osoby bez jej zgody, 
• unieruchomienie – dłużej trwające obezwładnienie osoby z użyciem pasów, uchwytów, prześcieradeł lub kaftana bezpieczeństwa,
• izolację – umieszczenie osoby pojedynczo w zamkniętym pomieszczeniu.

4. Należy poinformować kobietę, że objawy mogą pojawić się nagle. W przypadku podejrzenia nawrotu objawów kobieta lub jej bliscy powinni pilnie skontaktować się z zapisanym na karcie informacyjnej numerem alarmowym.
5. W przypadku gdy kobieta nie wymaga bezwzględnej hospitalizacji na oddziale psychiatrycznym, a jej stan psychiczny pozwala na wypis do domu, niezbędne jest opracowanie i przedstawienie jej planu opieki oraz planu terapeutycznego. Po powrocie pacjentki do domu jej zdrowie psychiczne należy ściśle monitorować. Powinna być pod stałym nadzorem lekarza psychiatry, regularnie odwiedzana przez położną oraz pielęgniarkę środowiskową w ciągu pierwszych kilku tygodni po porodzie.

Objawy występujące u kobiety z psychozą poporodową:

• Objawy afektywne: nadmierne pobudzenie, niepokój, podwyższony nastrój, nadmierna drażliwość, wahania nastroju, natłok i gonitwa myśli, nadmiar energii i poczucie, że jest się „supermamą”, labilność afektywna, depresja
• Objawy psychotyczne: urojenia prześladowcze, ksobne (np. „że w telewizji mówią o mnie”), wielkościowe, dziwaczne w treści, omamy wzrokowe (np. objawienia, wizje religijne, wrażenie zmiany ciała dziecka), dotykowe, węchowe (np. wrażenie zapachu siarki) i słuchowe (np. głosy imperatywne nakazujące zrobienie sobie lub dziecku krzywdy), dezorganizacja myślenia, nadmierna podejrzliwość, poczucie zagrożenia, wrażenie, że wszyscy są w spisku, wszystko dookoła jest wyreżyserowane, stosunkowo często pojawiają się przekonania, że dziecko ma związek z Bogiem lub diabłem bądź jakąś złą mocą, jest opętane, brak wglądu (kobiecie towarzyszy sąd realizujący)
• Objawy behawioralne: problemy ze snem, bezsenność, brak potrzeby snu, brak odczuwania głodu, koszmary nocne
• Myśli natrętne dotyczące wyrządzenia krzywdy dziecku (ze świadomością ich irracjonalności, np. nagle pojawiające się wyobrażenia wyrzucania własnego dziecka przez okno lub zrzucania z przewijaka), unikanie kontaktów z dzieckiem/niepodejmowanie opieki nad dzieckiem, ataki paniki
• Upośledzenie czynności poznawczych
• Występowanie tendencji suicydalnych lub homicydalnych, niekiedy bardzo nasilonych, egosyntonicznych myśli i tendencji dzieciobójczych, których następstwem jest popełnianie dzieciobójstwa przez mniej więcej 4 proc. kobiet![1-5]