Dr n. med. Iwonna Grzywanowska-Łaniewska

Prof. dr hab. med. Marek Kuch

Duszność jest objawem podmiotowym – zgłaszanym przez chorego. W badaniu przedmiotowym możemy zaobserwować zwiększoną pracę oddychania.

Uczucie duszności może mieć podłoże fizjologiczne, patofizjologiczne, psychogenne lub środowiskowe oraz może prowadzić do wtórnych reakcji na odczuwane bodźce, zarówno w zakresie fizjologii, jak i zachowań pacjentów.[1,2] Duszność u osób zdrowych może pojawiać się podczas dużego wysiłku fizycznego, natomiast u chorych występuje już przy niewielkim wysiłku lub w spoczynku.

Wywiad i diagnostyka

Ważne jest zobiektywizowanie zgłaszanej przez chorego duszności. Na podstawie obserwacji pacjenta możemy stwierdzić:

• czy rzeczywiście występuje ortopnoë,
• czy jest obecna sinica,
• czy jest obecne wdechowe ustawienie klatki piersiowej,
• czy zauważalna jest praca dodatkowych mięśni oddechowych,
• czy chory oddycha przez „zasznurowane usta”,
• czy występują trudności w mówieniu (przykładem jest prośba, aby pacjent zaczął liczyć. Jeśli jest w stanie policzyć powyżej 10, to prawdopodobieństwo duszności jest małe).

Po zgłoszeniu przez pacjenta uczucia duszności należy:

• ocenić typ duszności,
• ocenić jej nasilenie,
• ocenić czas trwania,
• ocenić sytuacje, w jakich się pojawiła lub pojawia,
• ocenić rodzaj oraz stopień nieprawidłowości w stężeniu gazów oddechowych,
• dokonać oceny parametrów życiowych pacjenta,
• przeprowadzić badanie przedmiotowe,
• wykonać odpowiednie badania dodatkowe,
• przeprowadzić diagnostykę różnicową.

Ocena typu duszności

Ocenę duszności należy zacząć od określenia typu dyskomfortu oddechowego. Ważne jest zróżnicowanie duszności w zależności od aktywności fizycznej na spoczynkową lub wysiłkową. Podstawowe rodzaje duszności to:

• spoczynkowa lub wysiłkowa,
• napadowa (ostra) i przewlekła,
• związana z pozycją ciała (ortopnoë – pojawiająca się w pozycji leżącej, ustępująca w pozycji siedzącej lub stojącej; platypnoë – nasilająca się w pozycji stojącej; trepopnoë – nasilająca się w czasie leżenia na boku).

Duszność związana z oddychaniem może być typu wdechowego (zaburzenia drożności centralnych dróg oddechowych) lub wydechowego (obturacja drzewa oskrzelowego).

Ocena nasilenia duszności

Do pomiarów nasilenia duszności stosowane są: zmodyfikowana skala Borga, wizualna skala analogowa (w skali od 0 do 10), skala mMRC lub odniesienie do powtarzalnego wysiłku, np. wchodzenie po schodach (tabela 1, 2).

Tabela 1. Skala Borga: 20-stopniowa i zmodyfikowana 10-stopniowa[3]

Tabela 2. Skala nasilenia duszności mMRC (modified Medical Research Council)[4]

Narzędzia te służą do oceny duszności w spoczynku i wywołanej wysiłkiem. Należy zapytać chorego, jaki wysiłek jest w stanie wykonywać, co pozwala ocenić stopień upośledzenia sprawności pacjenta.