Różnicowanie tych zmian obarczone jest dużym ryzykiem pomyłek

Wśród chorób błony śluzowej, z którymi lekarze stomatolodzy mogą się spotkać w swojej pracy z pacjentami, jest liszaj płaski – liszaj Wilsona i zmiany lichenoidalne.

Etiologia

Liszaj płaski jamy ustnej po raz pierwszy został opisany przez Erasmusa Wilsona w 1869 roku. Jest to dość powszechna jednostka, dotykająca według danych z różnych badań od 0,5-3 proc. populacji ludzkiej. W przewadze dotyczy kobiet, najczęściej pomiędzy trzecią i piątą dekadą życia, ale są także badania wskazujące na większą prewalencję wśród mężczyzn.[1-3] Liszaj płaski stanowi ok. 10 proc. wszystkich zmian białych, lokalizujących się w obrębie jamy ustnej.[4] Jest przewlekłą, zapalną jednostką o podłożu autoimmunologicznym, atakującą naskórek i nabłonek wielowarstwowy płaski jamy ustnej i narządów płciowych, a także owłosioną skórę głowy i paznokcie (ryc. 1a i b).

Nie jest to jednak klasyczna jednostka autoimmunologiczna. Do tej pory nie udało się ustalić antygenów odpowiedzialnych za rozwój liszaja. Nie stwierdzono, aby jakikolwiek drobnoustrój był zaangażowany w prowokowanie komórek immunokompetentnych gospodarza do odpowiedzi przeciwko sobie. Jego cechą charakterystyczną jest bilateralna lokalizacja, najczęściej na błonie śluzowej policzków, chociaż zmiany mogą się pojawiać w każdym rejonie jamy ustnej, z językiem i dziąsłami włącznie (ryc. 2a, b, c).

Liszaj płaski należy do zmian białych lub biało-czerwonych, w zależności od odmiany klinicznej. Współcześnie przyjmuje się występowanie różnych odmian klinicznych, w kolejności zaawansowania jednostki i nasilenia objawów klinicznych: siateczkową, nadżerkowo-rumieniową, pęcherzowo-wrzodziejącą (ryc. 3).

Pacjent zgłaszający się po pomoc lekarską manifestuje zmiany, które klinicznie, a nawet histopatologicznie są trudne do identyfikacji. Charakterystyczne, wydawałoby się, wykwity białe mogą być wykwitami nie liszaja płaskiego, ale zmianami liszajopodobnymi (lichenoidalnymi). Zatem bardzo łatwo pomylić liszaj płaski z nietypowym lichenoidalnym zapaleniem jamy ustnej, niespecyficzną reakcją lichenoidalną, reakcją na leki (ryc. 4a i b), rumieniem wysiękowym, toczniem rumieniowatym czy reakcją przeszczep przeciwko gospodarzowi. Problemy diagnostyczne przekładają się na problemy z leczeniem i monitorowaniem pacjentów. Wychodząc naprzeciw tym trudnościom, Światowa Organizacja Zdrowia zdefiniowała w 1978 roku kliniczne i histopatologiczne cechy liszaja płaskiego jamy ustnej (OLP), ustanawiając tym samym złoty standard diagnostyczny dla tej jednostki.[5]