Siła działania przeciwbólowego leku powinna być dostosowana do stopnia nasilenia dolegliwości bólowych. Wybór leku powinien uwzględniać dane z wywiadu (charakter bólu) oraz ocenę stopnia natężenia bólu w oparciu o dostępne skale. Lek powinien być zastosowany w odpowiedniej dawce pojedynczej oraz dobowej.

Bezpieczna a zarazem skuteczna farmakoterapia bólu jest dużym wyzwaniem dla każdego lekarza. Oczekiwania pacjenta, niezależnie od charakteru bólu, pozostaną zawsze takie same. Lek ma działać szybko, skutecznie, odpowiednio długo oraz nie wywoływać działań niepożądanych. W większości przypadków proces diagnostyczno-terapeutyczny przebiega prawidłowo, czasami jednak pojawiają się błędy, zarówno ze strony lekarzy, jak i pacjentów, które ostatecznie zmniejszają szansę na osiągnięcie i utrzymanie skutecznego efektu analgetycznego.

Błąd 1

Z ło to nic innego jak nadmiar dobra.

Pacjentka skierowana do poradni neurologicznej z powodu ostrych dolegliwości bólowych kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego z promieniowaniem do prawej kończyny dolnej. Objawy wystąpiły przed tygodniem w trakcie przenoszenia dużego ciężaru. Zdjęcie RTG wykazało dyskopatię na poziomie L5/S1 z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi. W leczeniu zastosowano: diklofenak w dawce 1 × 75 mg domięśniowo, ketoprofen 2 × 50 mg, tyzanidynę 3 × 2 mg na dobę. Doraźnie pacjentka zażywa nimesulid w dawce 100 mg. W ostatnich dniach dolegliwości bólowe nieco się zmniejszyły, chora skarży się jednak na bóle brzucha, nudności i biegunkę.

Błędne myślenie

Zastosowanie wielu preparatów z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych (NLPZ) znacznie zwiększy szansę na ustąpienie dolegliwości bólowych.

Błąd

Zastosowanie wielu preparatów z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych nie spowoduje szybszego ustąpienia dolegliwości bólowych, natomiast istotnie zwiększy ryzyko działań niepożądanych.

Skutek

Nasilenie działań niepożądanych NLPZ.

Komentarz

Skuteczność leczenia przeciwbólowego jest utożsamiana z koniecznością politerapii, co do pewnego momentu jest prawdą. Bardzo często, żeby nie użyć słowa nagminnie, politerapia polega na kojarzeniu ze sobą kilku leków należących do grupy NLPZ. Z farmakologicznego punktu widzenia takie połączenie jest niedopuszczalne z kilku powodów. Podstawowy mechanizm działania NLPZ polega na mniej lub bardziej preferencyjnym blokowaniu aktywności indukowanej cyklooksygenazy 2 (COX-2) oraz postaci konstytutywnej COX-1 lub COX-3 (ibuprofen, ketoprofen, diklofenak). Łączenie kilku leków o tym samym mechanizmie działania (hamowanie COX-1, COX-2) nie ma uzasadnienia, gdyż leki te w pewnym stopniu konkurują o ten sam punkt uchwytu (COX-2). W konsekwencji nie zwiększa to siły działania przeciwbólowego i przeciwzapalnego, natomiast istotnie nasila ryzyko działań niepożądanych. Monoterapię NLPZ (jeden preparat z grupy NLPZ) powinno się prowadzić z zachowaniem pewnych reguł farmakologicznych, tzn. lek należy zażywać w odpowiednio wysokich, dozwolonych dawkach dobowych, niekiedy maksymalnych, z zachowaniem właściwego sposobu dawkowania (raz, dwa lub trzy razy na dobę), uwzględniającego okres półtrwania leku (t1/2). Na przykład diklofenak w postaci o przedłużonym uwalnianiu powinien być stosowany raz na dobę, podczas gdy ten sam lek w postaci standardowej o natychmiastowym uwalnianiu należy zażywać 2 lub 3 razy na dobę. Uzasadnione jest również kojarzenie leków o różnych punktach uchwytu, np. diklofenak i paracetamol (lek blokujący ośrodkowy izoenzym COX-3), ketoprofen i flupirtyna czy leki z grupy NLPZ lub paracetamol i opioidy, np. tramadol. Sytuację pogarsza dodatkowo możliwość kupowania NLPZ w ramach OCT, co może prowadzić do jeszcze większej polipragmazji i ryzyka powikłań leczenia.

Błąd 2

E fekt pułapowy, czyli słowo o dawce leku.