W prospektywnym, otwartym i nieinterwencyjnym badaniu kohortowym, w którym porównano skuteczność leczenia ostrego zapalenia oskrzeli syropem zawierającym ekstrakt z liści bluszczu pospolitego (Hedera helix) z terapią acetylocysteiną, wykazano podobną zarówno tolerancję, jak i skuteczność mukolityczną obu produktów. Podczas 7-dniowej kuracji zaobserwowano zmniejszenie częstości kaszlu, łatwiejsze odkrztuszanie wydzieliny, a po podaniu produktu z ekstraktem z liści Hedera helix szybciej ustępowała duszność, co odpowiada jego działaniu rozszerzającemu oskrzela. Powyżej przywołane wyniki badania pokazują, że syrop zawierający ekstrakt z liści bluszczu może być stosowany alternatywnie do preparatu z acetylocysteiną¹⁸.

Erdosteina

Erdosteina jest pochodną tiolu, prolekiem, aktywującym się do formy aktywnej w środowisku zasadowym. Pozwala to ograniczyć jego niekorzystny wpływ na błonę śluzową żołądka podczas pasażu leku w przewodzie pokarmowym^1,19.

Wykazuje działanie mukolityczne – upłynnia wydzielinę z drzewa oskrzelowego, nasila klirens śluzowo-rzęskowy, przez co pacjent łatwiej odkrztusza plwocinę¹.

W badaniach potwierdzono działanie przeciwutleniające aktywnego metabolitu erdosteiny. Wykazano znaczne, zależne od stężenia, hamowanie wybuchów oksydacyjnych w neutrofilach, które było porównywalne z hamowaniem obserwowanym przy zastosowaniu leku kontrolnego – N-acetylocysteiny²⁰.

Aktywny metabolit erdosteiny działa przeciwbakteryjnie. Za pośrednictwem grup tiolowych wpływa na strukturę fimbrii bakteryjnych oraz zmniejsza przyczepność drobnoustrojów do błony śluzowej dróg oddechowych^1,20. W badaniach klinicznych stwierdzono, że dodanie aktywnego metabolitu erdosteiny do klarytromycyny zwiększa hamowanie adhezji Staphylococcus aureus do komórek błony śluzowej w porównaniu z samym antybiotykiem, podobnie jak jego połączenie z cyprofloksacyną zwiększało hamowanie przyczepności Staphylococcus aureus i Escherichia coli²⁰.

Prawdopodobnie poprzez swoje działanie mukolityczne erdosteina pozwala na lepszą penetrację antybiotyków do miejsca zakażenia i pozytywnie wpływa na ich działanie oraz zwiększa ich stężenie w plwocinie²⁰.

W badaniach klinicznych stwierdzono, że erdosteina skuteczniej zmniejsza nasilenie kaszlu oraz lepkość wydzieliny z drzewa oskrzelowego w porównaniu z placebo oraz z ambroksolem. Wykazano korzystne działanie erdosteiny w skojarzeniu z amoksycyliną w leczeniu ostrych infekcji dróg oddechowych u dzieci¹⁹.

Warto zauważyć, że podawanie erdosteiny dzieciom z zapaleniem zatok przynosowych nie przynosiło efektów¹⁹.

W zaślepionym, kontrolowanym placebo badaniu wykazano, że zastosowanie erdosteiny zmniejsza częstość występowania zaostrzeń u pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc¹⁹.

Erdosteina ma dobry profil bezpieczeństwa. Najczęstszym jej działaniem niepożądanym jest uczucie zgagi. Lek ten może być podawany dzieciom powyżej 2 roku życia¹⁹.

Leki przeciwkaszlowe

Leki przeciwkaszlowe są często wykorzystywane w leczeniu kaszlu u dzieci, mimo że dostępne są jedynie nieliczne dowody potwierdzające ich skuteczność, a wiele z tych preparatów nie jest regulowanych przez amerykańską Food and Drug Administration (FDA)²¹.

Istnieje niewiele wskazań do stosowania leków przeciwkaszlowych. Dotyczą one głównie suchego, uporczywego kaszlu, którego hamowanie nie powoduje gromadzenia się wydzieliny w drogach oddechowych, co mogłoby skutkować poważnymi powikłaniami. Zastosowanie leków przeciwkaszlowych u dzieci z niektórymi chorobami neurologicznymi może uniemożliwiać odkrztuszanie rozrzedzonej wydzieliny^1,21.

Rycina 2. Kaszel suchy – leczenie farmakologiczne¹

W leczeniu suchego kaszlu istotną rolę odgrywają:

• leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym (opioidowe i nieopioidowe) oraz obwodowym (ryc. 2)
• leki przeciwhistaminowe: prometazyna, difenhydramina, klemastyna
• substancje pochodzenia naturalnego:
  • syropy ziołowe: ekstrakt z jeżówki purpurowej (Echinacea purpurea), ekstrakt z korzenia geranium afrykańskiego (Pelargonium sidoides), ekstrakt z porostu islandzkiego (Lichen islandicus)
  • miód
  • maści uwalniające lotne substancje czynne, takie jak: mentol, olejek eukaliptusowy, kamfora, tymol, olejek cedrowy, udrażniające drogi oddechowe^1,21.

Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym

Ośrodkowo działające leki przeciwkaszlowe wykazują małą skuteczność u dzieci, a ich stosowanie wiąże się z większym ryzykiem działań niepożądanych w porównaniu z preparatami działającymi obwodowo. Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym dzielimy na: