Sześć zmian w receptach proponuje Polskie Towarzystwo Psychiatryczne

„Wnosimy o wyłączenie procedur wprowadzonych Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 12 lipca 2023 i uruchomienie ponownie, gdy projekt zostanie dopracowany oraz wdrożony i przetestowany przez producentów systemów elektronicznej dokumentacji medycznej, a lekarze będą poinformowani o procedurze weryfikacji dotychczasowej farmakoterapii oraz skutecznym sposobie przepisywania leków określonych w ww. Rozporządzeniu” – czytamy w stanowisku Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego podpisanym przez prezes prof. dr hab. n. med. Dominikę Dudek.

Dokument dotyczy rozporządzenia w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje. Wprowadziło ono ograniczenia w wypisywaniu zdalnie recept na środki silnie działające, wywołując przy okazji wiele chaosu i kontrowersji, co w efekcie przyczyniło się do dymisji ministra zdrowia.

Standardy podstawą
Jak czytamy, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne (PTP) wspiera postulaty pacjentów i lekarzy psychiatrów, aby wprowadzane rozwiązania administracyjne dotyczące dostępu do leków o działaniu narkotycznym i psychotropowym nie tworzyły zbędnych barier i nie ograniczały możliwości realizowania świadczeń zdrowotnych. „Dbałość o przestrzeganie zasad etycznych i standardów postępowania terapeutycznego jest podstawowym celem PTP. Dlatego uważamy, że systemy informatyczne mające wspierać lekarzy w ich pracy powinny być autentycznie wspomagające, informacyjnie uruchamiające samokontrolę i nieograniczające czasu, który można poświęcić pacjentom na efektywną terapię” – napisało PTP.

Kontrola preskrypcji jest ważna
PTP zapewnia, że docenia zwrócenie przez MZ uwagi na kontrolę preskrypcji leków psychotropowych oraz narkotycznych. Do obu grup leków należą substancje lecznicze, które niosą ryzyko uzależnienia. „Zasadnym jest, aby lekarz przed przepisaniem leku z ww. grup miał możliwość zweryfikowania dotychczasowego leczenia pacjenta i również aby proces ten był możliwie mało obciążający dla lekarza i dla pacjenta oraz bezpieczny w kontekście dostępu do danych wrażliwych” – pisze PTP.
Krokiem w tym kierunku miało być wspomniane już rozporządzenie, jednak jego implementacja ma aspekty, które w ocenie PTP wymagają zmiany. Dlaczego?
1.    Mamy informacje od lekarzy psychiatrów o ich trudnościach z wystawianiem leków psychotropowych (uspokajające oraz nasenne) i odurzających (tu głównie preparaty z metylofenidatem stosowanym w leczeniu ADHD). Ta procedura zajmuje dużo czasu, a w części przypadków nie jest skuteczna − część pacjentów mających Internetowe Konto Pacjenta (IKP) nie jest przygotowana na tą formę weryfikacji.
2.    Aktualne rozwiązanie nie spełnia też celu rozpoznania nadużywania danej substancji. Lekarz nie jest w stanie tego zrobić, jeśli pacjent nie ma Internetowego Konta Pacjenta, a w tej sytuacji jest ponad 40% Polaków.
„Deklarujemy chęć pracy nad modyfikacją tego rozwiązania, gdyż stanowi istotny krok w profilaktyce i leczeniu uzależnień od substancji psychoaktywnych” – stwierdza PTP.

Propozycje PTP
PTP przedstawia także propozycje rozwiązania tej kwestii, które powstały w trakcie prac grupy ekspertów towarzystwa i powinny być uwzględnione podczas zmiany obecnie funkcjonującego rozporządzenia:
1.    Lekarz leczący (w tym ordynujący farmakoterapię) danego pacjenta powinien mieć dostęp do recept zapisanych w platformie P1. Taka idea od początku przyświecała budowie tego systemu (vide: https://www.cez.gov.pl/pl/nasze-produkty/e-zdrowie-p1). Wiedza na temat aktualnej farmakoterapii pomaga ustalić właściwe rozpoznanie, zaproponować optymalne leczenie, a przy tym zminimalizować ryzyko interakcji lekowych. Pacjent, rejestrując się u danego lekarza lub w placówce medycznej, powinien wyrazić zgodę na dostęp do tych danych i musi to dotyczyć wszystkich pacjentów, także tych, którzy nie aktywowali IKP, bo dane o zdarzeniach medycznych w tych kontach też są gromadzone.
Do analizy prawnej − domyślna zgoda na dostęp do danych o receptach z systemu P1 w przypadku każdego pacjenta, z możliwością wycofania przez niego tej zgody.
2.    Należy opracować metodę upoważniania lekarza lub placówki medycznej do udostępniania danych z platformy P1, w szczególności informacji o wystawionych receptach. Może być to forma elektroniczna dla osób posiadających IKP. Ale z uwagi na to, że ponad 40% Polaków nie aktywowało IKP, dla nich pozostaje forma pisemna oświadczenia ze wskazaniem, jakie dane mają być udostępnione (np. tylko te dotyczące wystawionych recept). W obu przypadkach upoważnienie obowiązuje do odwołania. Na jego podstawie lekarz lub placówka medyczna uzyskują dostęp do pełnych lub wybranych danych zgromadzonych w systemie P1.
3.    System elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM) na etapie dodawania nowej recepty generuje ostrzeżenie, jeśli pacjent miał wystawiane recepty na leki wymienione w Rozporządzeniu w określonym czasie (np. ostatnich 3 miesiącach). W przypadku negatywnej weryfikacji (brak takich recept) − nie ma wezwania do żadnej akcji, a wystawienie recepty jest możliwe na zasadach ogólnych.
4.    Brak blokady na wystawianie recept na ww. leki. Lekarz otrzymuje ostrzeżenie, ma możliwość weryfikacji dotychczasowego leczenia i bierze odpowiedzialność za zalecone postępowanie.
5.    W zakresie kontroli dostępu do danych wrażliwych pacjenta − można rozważyć rozwiązanie zbliżone do zastosowanego przy wystawianiu zwolnienia lekarskiego (ZUS ZLA). Lekarz otrzymuje tam dostęp do danych wrażliwych, m.in. do rozpoznań, a także adresu zamieszkania i miejsca pracy pacjenta. Aktualnie przy próbie wyświetlenia zwolnień wystawionych przez innych lekarzy pojawia się komunikat:
„Pamiętaj, że lista wszystkich zwolnień pacjenta to dane wrażliwe. Zgodnie z wytycznymi ZUS pobranie listy bez wystawienia w czasie tej samej wizyty nowego zwolnienia jest traktowane przez ZUS jako naruszenie ochrony danych osobowych, które generuje na platformie PUE ostrzeżenie dla pacjenta”.
Stosowny komunikat o takiej weryfikacji (czyli dostępie do danych wrażliwych) pojawiałby się w koncie IKP pacjenta (łącznie z SMS-em oraz informacją w aplikacji mojeIKP). A jeśli pacjent nie ma aktywnego IKP, mógłby otrzymywać SMS-a na nr telefonu z deklaracji do lekarza POZ.
6.    Po zatwierdzeniu projektu − przygotowanie szczegółowych instrukcji wykonywania tej procedury weryfikacyjnej.

„Jest to stanowisko przygotowane głównie przez lekarzy i na pewno powinno być omówione ze specjalistami prawa medycznego oraz ochrony danych osobowych” – zaznacza PTP.

Jak podkreślają autorzy propozycji, można znaleźć rozwiązanie, które z jednej strony zapewni realny wgląd w aktualne leczenie lekami potencjalnie uzależniającymi, a weryfikacja nie będzie angażowała dużo czasu, ale też z drugiej strony zabezpieczy pacjenta przed nieuprawnionym dostępem do jego danych wrażliwych.

Ważne przypomnienie
Prezydium Zarządu Głównego PTP przypomniało także ważne stanowiska dotyczące:
•    informatyzacji w ochronie zdrowia psychicznego z 2020 r.
•    stosowania pochodnych benzodiazepiny i leków o podobnym mechanizmie działania w leczeniu zaburzeń psychicznych z dnia 2 lipca 2023 r.
•    wystawiania recept na leki stosowane w zaburzeniach psychicznych (dotyczące m.in. tzw. receptomatów) z dnia 20 listopada 2022 r.