NIK wskazuje niedociągnięcia w diagnostyce i leczeniu onkologicznym

Opieka onkologiczna w Polsce boryka się z problemami, które wciąż utrudniają skuteczną diagnostykę i leczenie nowotworów. Z najnowszej kontroli Najwyższej Izby Kontroli (NIK) wynika, że mimo licznych reform, w tym wdrażania Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO) oraz Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO), system ochrony zdrowia nie zapewnia kompleksowej i terminowej opieki pacjentom onkologicznym. Co więcej, wciąż istnieją nierówności w dostępie do świadczeń medycznych, a jakość leczenia pozostawia wiele do życzenia.

Niedostateczna skuteczność reform

Pomimo wdrożenia kilku kluczowych programów mających na celu poprawę opieki onkologicznej, takich jak Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych (NPZChN) oraz NSO, wyniki kontroli wskazują na ich nieskuteczność. Przede wszystkim nie udało się zapewnić równego dostępu do świadczeń onkologicznych w różnych regionach kraju. W niektórych województwach liczba specjalistów była nawet pięć razy wyższa niż w innych, a w województwie opolskim nie zatrudniono w ogóle hematologów i onkologów dziecięcych.
Kolejnym problemem jest brak ciągłości opieki nad pacjentami onkologicznymi. Diagnostyka oraz leczenie nowotworów wciąż odbywają się w sposób rozproszony, a koordynacja pomiędzy różnymi ośrodkami leczenia nie jest wystarczająco sprawna. Te niedociągnięcia, w połączeniu z brakiem odpowiednich rozwiązań organizacyjnych w KSO, mogą negatywnie wpłynąć na jakość leczenia.

Problemy z terminowością diagnostyki i leczenia

Zdecydowaną większość wniosków NIK dotyczących poprawy funkcjonowania systemu opieki onkologicznej dotyczy kwestii związanych z terminowością diagnostyki oraz leczenia. Opóźnienia w realizacji świadczeń onkologicznych, szczególnie diagnostycznych, pozostają problemem systemowym. W skontrolowanych placówkach wykryto poważne opóźnienia w wykonywaniu badań, co znacząco wpływa na czas rozpoczęcia leczenia pacjentów. Dodatkowo, w wielu przypadkach pacjenci onkologiczni byli traktowani nierówno – w niektórych placówkach czas oczekiwania na rozpoczęcie diagnostyki dla osób spoza "pakietu onkologicznego" był o 20-30% dłuższy.

Zbyt niska zgłaszalność do badań przesiewowych

Jednym z głównych celów w ramach NSO jest poprawa wczesnego wykrywania nowotworów poprzez badania przesiewowe. Niestety, pomimo wydania znacznych środków na kampanie społeczne (ponad 136 mln zł), zgłaszalność pacjentów na badania pozostaje na niedostatecznym poziomie. Zgłaszalność na badania w kierunku raka szyjki macicy spadła z 16% w 2019 roku do zaledwie 11% w 2023 roku, a dla raka piersi z 39% do 27%. Poważnym problemem jest również niski odsetek osób zgłaszających się na badania w kierunku raka jelita grubego - w 2021 roku wyniosła zaledwie 17%, mimo wprowadzenia nowoczesnej metody FIT.

Brak standaryzacji i nadzoru w KSO

Jednym z kluczowych elementów reformy systemu leczenia onkologicznego była Krajowa Sieć Onkologiczna (KSO), której celem było wprowadzenie standaryzacji w leczeniu pacjentów onkologicznych. Niestety, kontrola wykazała, że mimo rozpoczęcia pilotażu KSO w 2019 roku, projekt napotyka poważne trudności organizacyjne. Niewystarczający nadzór ze strony Ministerstwa Zdrowia sprawił, że wprowadzono niewłaściwe standardy oraz brakowało kluczowych informacji dotyczących jakości leczenia. Do tej pory nie udało się wypracować standardów opisów badań patomorfologicznych, ścieżek postępowania w leczeniu wybranych nowotworów, ani wskaźników jakości leczenia.

Wnioski i rekomendacje NIK

Wnioski z kontroli NIK są jednoznaczne: pilnie potrzebne są zmiany w organizacji opieki onkologicznej w Polsce. Wśród najważniejszych rekomendacji NIK znajdują się:
1.    Poprawa terminowości diagnostyki i leczenia: Wprowadzenie skuteczniejszych procedur i monitorowanie opóźnień w diagnostyce.
2.    Zwiększenie udziału w badaniach przesiewowych: Konieczne jest podjęcie skutecznych działań, które zachęcą pacjentów do regularnych badań.
3.    Standaryzacja opieki onkologicznej: Należy zrealizować zaległe zadania związane z wprowadzeniem standaryzacji w ramach KSO oraz opracować odpowiednie wskaźniki jakości leczenia.