Program profilaktyczny ukierunkowany na zmniejszenie dolegliwości bólowych kręgosłupa w odcinku lędźwiowym oraz dyskomfortu podczas długotrwałego siedzenia u osób młodych
W ostatnich latach obserwuje się istotny wzrost częstości występowania dolegliwości bólowych kręgosłupa u dzieci i młodzieży, co potwierdzają dane epidemiologiczne i liczne publikacje naukowe. Niekorzystne warunki ergonomiczne w środowisku szkolnym, długotrwałe unieruchomienie w pozycji siedzącej oraz niedostateczna świadomość postawy ciała stanowią główne czynniki ryzyka rozwoju przeciążeń narządu ruchu u uczniów. W piśmiennictwie podkreśla się potrzebę wdrażania kompleksowych programów profilaktycznych już na etapie edukacji w szkole podstawowej.
W odpowiedzi na te potrzeby, w dwóch niezależnych badaniach autorskich opracowano i zrealizowano interwencje profilaktyczne o odmiennym, lecz komplementarnym charakterze [Plandowska et al., 2024; Labecka et al., 2024]. Pierwsza interwencja zakładała wprowadzenie regularnych aktywnych przerw („active breaks”) co 20–30 minut (lub zawsze wtedy, gdy pojawiał się dyskomfort związany z długotrwałym siedzeniem), realizowanych w warunkach klasowych przy wsparciu nauczycieli [Labecka et al., 2024]. Druga obejmowała ośmiotygodniowy cykl zajęć łączących ćwiczenia fizyczne, w tym stabilizację kompleksu lędźwiowo–miedniczo–biodrowego, mobilizację stawów biodrowych oraz zwiększanie elastyczności mięśni kulszowo-goleniowych, z elementami edukacyjnymi dotyczącymi anatomii kręgosłupa, ergonomii szkolnej oraz prawidłowych nawyków ruchowych [Plandowska et al., 2024]. Oba podejścia wykazały istotną skuteczność w zakresie redukcji intensywności bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowym oraz zmniejszenia negatywnych skutków długotrwałego siedzenia u osób młodych.
Na podstawie wyników uzyskanych w tych interwencjach zaprojektowano zintegrowany program edukacyjno-profilaktyczny, który umożliwia jednoczesne oddziaływanie na poziomie poznawczym (wiedza o kręgosłupie i ergonomii), biomechanicznym (ćwiczenia stabilizacyjne i mobilizacyjne) oraz behawioralnym (kształtowanie nawyków ruchowych). Takie podejście sprzyja skutecznemu kształtowaniu trwałych zachowań prozdrowotnych, wspierających redukcję obciążeń osiowych kręgosłupa, rozwój świadomości postawy ciała oraz zdolności do samoregulacji w środowisku szkolnym i domowym.
Program został zaprojektowany z myślą o realiach organizacyjnych szkół podstawowych i ponadpodstawowych, co umożliwia jego praktyczne wdrożenie na szeroką skalę. Stanowi on odpowiedź na realne potrzeby zdrowotne populacji uczniowskiej, integrując skuteczne elementy dwóch sprawdzonych interwencji w jeden spójny model edukacji posturalnej.
Finansowanie
Praca naukowa finansowana ze środków MEiN na naukę w latach 2023-2024 w ramach działalności Uczelnianego Projektu Badawczego UPB nr 8 Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, Wydział Wychowania Fizycznego i Zdrowia w Białej Podlaskiej
