Polscy badacze pracują nad immunoterapią niedrobnokomórkowego raka płuca

Działające na Uniwersytecie Gdańskim Międzynarodowe Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi (ICCVS) poinformowało, że kończy trzeci rok badań nad nową terapią skierowaną przeciw najbardziej rozpowszechnionemu rodzajowi raka płuca, jakim jest rak niedrobnokomórkowy.

Wyniki projektu pod nazwą CANVAS finansowanego przez UE zostaną opublikowane przed końcem 2026 r. Partnerami przedsięwzięcia są włoski Uniwersytet Tor Vergata w Rzymie oraz francuska Alternative Energies and Atomic Energy Commission.

– Odkryliśmy unikalne cechy nowotworu – mówi cytowana w komunikacie prasowym prof. Natalia Marek-Trzonkowska, dyrektorka ICCVS i kierowniczka projektu CANVAS. – Ta wiedza tworzy nowe możliwości w leczeniu raka.

Niedrobnokomórkowy rak płuca (NDRP) odpowiada za około 85% przypadków chorób nowotworowych płuc na świecie. Każdego roku zapadają na niego ponad 2 miliony osób, w tym ponad 300 000 w Europie. Średnio 80% ludzi zdiagnozowanych z tym typem nowotworu umiera w ciągu pięciu lat.

Obecne terapie przeciw NDRP obejmują chemio- i radioterapię, które mają poważne skutki uboczne, uszkadzające zdrowe tkanki. Jednym z nich jest osłabianie układu odpornościowego pacjentów, co czyni ich bardziej podatnymi na infekcje. Inna z najnowszych immunoterapii przedłużyła czas przeżycia pacjentów, nie okazała się jednak lekarstwem.

Badacze zaangażowani w projekt CANVAS rozwijają immunoterapię, wykorzystując komórki odpornościowe pacjentów do namierzania i niszczenia komórek nowotworowych. Projekt otrzymał 1,5 mln euro z programu badawczego UE „Horyzont Europa”.

Podstawowym wyzwaniem badań jest stworzenie naukowych modeli, które będą w stanie zapewnić wystarczająco dokładne informacje, by zaprojektować skuteczne leczenie pacjentów. Podczas gdy wiele badań nad rakiem prowadzonych na komórkach lub na zwierzętach kończyło się sukcesem, wysiłki, by przełożyć ich wyniki na skuteczne leczenie ludzi, jak dotąd były bezowocne. Istniały zbyt duże różnice między naukowymi modelami nowotworu a faktycznymi przypadkami raka u ludzi.

– Poprzednie badania były mniej precyzyjne, a naukowcy nie zdawali sobie sprawy, jak bardzo modele różnią się od pierwotnych guzów – powiedziała prof. Marek-Trzonkowska.

Zespół projektu CANVAS planuje wstępne badania kliniczne – kiedy terapia zostanie po raz pierwszy zastosowana u ludzi – w ciągu najbliższych dwóch lat.

Oprócz poszukiwania metody leczenia NDRP, projekt dostarczył wyników, które pomogą rozwinąć szczepionki zapobiegające wystąpieniu tego nowotworu u ludzi. Według prof. Marek-Trzonkowskiej wiedza zdobyta w ramach projektu CANVAS przyspieszy również rozwój szczepionek przeciw innym typom nowotworów.

Prof. Marek-Trzonkowska i zespół ICCVS specjalizują się w immunologii, w tym w wykorzystywaniu białych krwinek znanych jako limfocyty T jako narzędzi terapeutycznych. Wcześniej prof. Marek-Trzonkowska opracowała immunoterapię komórkową przeciwko cukrzycy typu 1.

W ramach międzynarodowej współpracy naukowej Uniwersytet Tor Vergata w Rzymie zapewnił rozległą wiedzę z zakresu modeli zwierzęcych. Natomiast Alternative Energies and Atomic Energy Commission (CEA) wniosła kluczową specjalistyczną wiedzę na temat bioinformatyki i analizy danych big data.

Terapia komórkowa nowotworów opierała się dotychczas głównie na limfocytach infiltrujących guz (TIL) oraz genetycznie zmodyfikowanych limfocytach T zwanych komórkami CAR-T. Podejście zaproponowane przez ICCVS koncentruje się natomiast na naturalnych limfocytach T pochodzących z krwi, które są bardziej skuteczne w zwalczaniu guzów litych. Ponadto terapia opracowywana w ramach projektu CANVAS będzie działała jako zabezpieczenie przed nawrotem NDRP u pacjentów.

– Terapia jest przykładem medycyny precyzyjnej i daje szansę na uniknięcie skutków ubocznych – wyjaśnia prof. Marek-Trzonkowska. – Po usunięciu nowotworu większość terapeutycznych komórek T obumrze, ale część pozostanie w organizmie jako komórki pamięciowe. Te pozostałe limfocyty T będą patrolowały organizm i ponownie zwalczały nowotwór, jeśli ten spróbuje powrócić.

Na zdjęciu: prof. Natalia Marek-Trzonkowska /materiał prasowy ICCVS