O perforacji przewodu pokarmowego (PP) mówimy, kiedy dochodzi do uszkodzenia wszystkich warstw ściany jelita. Taka sytuacja prowadzi do połączenia światła narządu (którym może być każdy organ wchodzący w skład PP, tj. przełyk, żołądek, dwunastnica, jelito cienkie czy jelito grube) z otaczającą go przestrzenią. Dochodzi wówczas do przedostawania się powietrza, bakterii i treści pokarmowej do śródpiersia, jamy brzusznej czy przestrzeni zaotrzewnowej. Perforacja PP to stan bezpośredniego zagrożenia życia i wymaga niezwłocznego leczenia.

Etiologia

W zależności od miejsca występowania perforacji jej etiologia może się różnić. Najczęstszą przyczyną perforacji przełyku są uszkodzenia jatrogenne, związane z zabiegami endoskopowymi (szczególnie z użyciem endoskopu sztywnego – ryzyko przedziurawienia wynosi w tym przypadku około 0,1%, w trakcie zabiegów endoskopowego poszerzania przełyku może ono sięgać 1,7%, a podczas leczenia żylaków przełyku za pomocą lasera czy skleroterapii nawet 6%)¹.

Swoistą dla przełyku postacią perforacji jest zespół Boerhaave’a, związany z nawrotowymi wymiotami. Dochodzi wtedy do wzrostu ciśnienia wewnątrzprzełykowego, co w połączeniu z narażeniem na kwas żołądkowy osłabia ścianę przełyku i prowadzi do jej przedziurawienia. Należy pamiętać o tym, że spożycie żrących substancji (np. ługu) również może być przyczyną perforacji.

Często perforacja przełyku jest spowodowana także przez uraz, najczęściej przenikający, dokonany nożem lub pociskiem. Tępe urazy są zwykle skutkiem wypadków komunikacyjnych.

Kolejne przyczyny perforacji, mniej swoiste dla przełyku, to: połknięcie ciała obcego, przetoki powstające w guzach nowotworowych PP, uszkodzenia polekowe (np. spowodowane przyjmowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych [NLPZ]) czy na tle infekcji (głównie drożdżakowych).

W przypadku żołądka i dwunastnicy obok wyżej opisanych przyczyn perforacji wymienia się chorobę wrzodową. Współcześnie nie jest to już tak częste zjawisko (szacuje się, że dotyka 1,5-3% populacji)² dzięki rozwojowi metod leczenia, takich jak endoskopia czy inhibitory pompy protonowej. Niemniej coraz więcej mówi się o chorobie wrzodowej związanej z nadużywaniem NLPZ (u tych pacjentów ryzyko perforacji wrzodu sięga nawet 60%)^1,2.