W potencjalnych sprawach lekarskich, tzn. wówczas, kiedy pacjenci lub ich rodziny formułują wobec lekarza jakieś pretensje, zarzuty lub wątpliwości, wielu lekarzy zapewne zastanawia się, jak długo istnieje zagrożenie oskarżeniem lub pozwaniem. Wszyscy mają chyba świadomość, że zakres czasowy możliwości działań prawnych pacjenta jest ograniczony przez prawną instytucję przedawnienia. Pada zatem pytanie: po jakim czasie nie grozi mi już niebezpieczeństwo stania się podejrzanym, oskarżonym, skazanym lub pozwanym i zobowiązanym do naprawienia szkody? Pojawia się myśl, że może mimo popełnienia np. błędu medycznego uniknę odpowiedzialności karnej lub cywilnej, jeżeli upłynie wystarczająco długi czas, a osoba pokrzywdzona lub poszkodowana nie podejmie odpowiednich działań. Warto zatem zapoznać się z podstawowymi zasadami przedawnienia.

Pojęcie przedawnienia funkcjonuje w prawie w dwóch głównych sferach:

• w prawie karnym jako przedawnienie odpowiedzialności karnej
• w prawie cywilnym jako przedawnienie roszczeń.

W prawie karnym instytucja przedawnienia odnosi się do możliwości uniknięcia odpowiedzialności karnej w dwóch aspektach: przedawnienia karalności przestępstwa oraz przedawnienia wykonania orzeczonej kary. Zasady przedawnienia w postępowaniu karnym ujęto w art. 101-105 Kodeksu karnego (dalej: k.k.). W uzasadnieniu do projektu kodeksu stwierdzono, że przedawnienie uchyla karalność czynu przestępnego, nie odbierając mu jednak charakteru przestępstwa. Terminy przedawnienia w postępowaniu karnym są odpowiednio długie i zależą od wagi przestępstwa. Do powodów zastosowania takiej instytucji należą – zdaniem twórców kodeksu – następujące po upływie dłuższego czasu od popełnienia przestępstwa:

• dezaktualizacja realizacji celów karania (znacznie odroczone w czasie wymierzenie kary za stosunkowo błahe przestępstwo nie spełnia kryteriów racjonalnej polityki kryminalnej, której celem jest naprawienie szkody, odebranie korzyści i zapobieganie przestępstwom, a nie zwiększenie dolegliwości represji karnej¹)
• uniknięcie braku integracji społecznej sprawcy przestępstwa
• rosnące w miarę upływu czasu trudności dowiedzenia winy² (wynikające np. ze śmierci uczestników postępowania, zapominania faktów przez świadków, utraty dowodów itp.).