Wykonywanie zawodu lekarza jest w obecnych czasach nie tylko trudne, lecz także uzależnione od wielu pozamedycznych zmiennych. Nie bez znaczenia jest aspekt prawny, gdyż bardzo wiele procedur medycznych i organizacyjnych wynika właśnie z odpowiedniego stosowania przepisów prawa. W tym zakresie na zawód lekarza wpływ ma również ewentualna odpowiedzialność za prawidłowość wykonywania obowiązków zawodowych. Niejednokrotnie zapewne spotykali się Państwo z sytuacją, gdy pacjent, jego rodzina czy jakieś inne podmioty skarżą lekarza, uruchamiając tym samym odpowiednią procedurę prawną. Oczywiście nie jest możliwe w 100% zapobieżenie sprawie sądowej, ale w tym artykule postaramy się jak najbardziej przystępnie omówić, jakie znaczenie dla odpowiedzialności cywilnej lekarza mają wcześniejsze sprawy karna i zawodowa oraz dlaczego nie należy ich w żadnym razie lekceważyć.

Dlaczego lekarz trafia do sądu?

W praktyce naszej kancelarii bardzo często mamy do czynienia z następującym układem sytuacyjnym: lekarz ma założoną sprawę zawodową lub karną, po której/których zakończeniu pacjent wszczyna jeszcze sprawę cywilną. W innym przypadku wszystkie trzy sprawy toczą się praktycznie jednocześnie – czasami któraś z nich jest zawieszana do momentu rozpoznania innej, a innym razem wszystkie toczą się w tym samym czasie.

Zakres każdego z wyżej wymienionych rodzajów odpowiedzialności prawnej lekarza (karnej, zawodowej i cywilnej) jest różny. Oznacza to, że co innego należy wykazać w ramach konkretnego postępowania, aby ustalić odpowiedzialność lekarza. Inne są przesłanki odpowiedzialności zawodowej, inne karnej i jeszcze inne cywilnej. Niemniej przegranie przez lekarza jednego z tych postępowań może mieć, a często ma, wymierny wpływ na pozostałe, o czym w dalszej części artykułu.

Zasadne jest w tym miejscu pytanie: z czego wynika to, że pacjent skarży lekarza na kilku frontach jednocześnie albo w bliskich od siebie odstępach czasu? Można bez większego zastanowienia odpowiedzieć, że każdy obywatel ma prawo do sądu, a skoro ...

• pacjent nie ponosi w związku z tym praktycznie żadnych kosztów, które w sprawie cywilnej jednak musi opłacić z własnych środków
• materiał dowodowy zbierany jest przez organ prowadzący to postępowanie, a więc pacjent może biernie obserwować, jak prokurator lub rzecznik odpowiedzialności zawodowej gromadzą materiał dowodowy, który w sprawie cywilnej skarżący (powód, pacjent) musi dostarczyć samodzielnie
• w razie skazania lekarza w sprawie karnej lub zawodowej pacjent ma dużo większe szanse na wygraną w sprawie cywilnej (oczywiście większe niż gdyby prowadził przeciwko lekarzowi wyłącznie sprawę cywilną). Ta ostatnia zmienna stanowi, obok ewentualnego zakazu wykonywania zawodu¹, najpoważniejszą konsekwencję przegrania procesu karnego i zawodowego
• jak stanowi art. 11 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.)² sąd cywilny jest związany prawomocnym skazującym orzeczeniem sądu karnego w zakresie popełnienia przestępstwa. Innymi słowy, jeżeli lekarz został w sądzie karnym prawomocnie skazany (tzn. został uznany za winnego popełnienia zarzucanego mu przestępstwa), np. za nieumyślne spowodowanie śmierci pacjenta lub powstanie konkretnego uszczerbku na zdrowiu u pacjenta, to w sprawie cywilnej sąd musi przyjąć, że zgon pacjenta lub uszczerbek na zdrowiu nastąpiły właśnie w związku z zawinionym postępowaniem tego lekarza. W takiej sytuacji przegranie sprawy cywilnej jest niemalże pewne, gdyż czyn, za który sąd karny skazał lekarza, wywołał również szkodę w znaczeniu odpowiedzialności cywilnej³ – śmierć pacjenta lub konkretny uszczerbek na jego zdrowiu.