Można śmiało przyjąć, że temat wręczania prezentów lekarzom jest aktualny na wielu płaszczyznach. Rozmawia się o nim przy rodzinnym stole, kiedy ktoś informuje pozostałych, że po operacji podziękował chirurgowi dobrym alkoholem. Pojawia się w dyskusji publicznej z zasadnym, wydaje się, pytaniem, czy podziękowanie lekarzowi stanowi zwyczaj w naszym kręgu kulturowo-zawodowym i jest przynależne relacji pacjent–lekarz, czy może jednak jest to spostrzeżenie zbyt daleko idące. Stanowi przedmiot licznych rozważań etycznych obowiązujących przedstawicieli zawodów medycznych w sposób przecież skodyfikowany. Wreszcie, jest to tematyka doniosła prawnie, ponieważ jest bardzo cienka granica między prezentem będącym zwykłym, ludzkim wyrazem wdzięczności a łapówką.

Jednocześnie w ramach działalności kancelarii dosyć często klienci zadają nam pytania, jak mają się zachowywać, aby czuć się bezpiecznie, kiedy pacjent dziękuje im za leczenie. Co więcej, przeciwko medykom prowadzone są sprawy karne, w których lekarz został oskarżony o przyjęcie łapówki, gdyż nie odmówił prezentu, który został mu wręczony przez pacjenta. Podobnie zdarza się, że tożsame postępowania są prowadzone przed sądami lekarskimi.

Dlatego w tym artykule postaram się zwrócić Państwa uwagę na kilka ważnych aspektów tej delikatnej problematyki. Mam nadzieję, że poniższe spostrzeżenia pozwolą zminimalizować ryzyko prawne związane z sytuacją, kiedy pacjent lub jego rodzina przychodzą do lekarza z prezentem, aby podziękować za leczenie.

Co o prezentach dla lekarzy mówią przepisy?

Obecnie nie istnieje jakakolwiek skierowana do lekarzy regulacja prawna czy etyczna, która wprost określałaby kwestie poruszane w niniejszym artykule, a więc to, czy lekarz może przyjąć od pacjenta jakieś podziękowanie za leczenie, a jeżeli tak, to kiedy i na jakich warunkach. Niemniej w przepisach powszechnie obowiązującego prawa wyżej wymieniona kwestia regulowana jest w art. 228 Kodeksu karnego* (dalej: k.k.), tj. jako przestępstwo tzw. sprzedajności (łapownictwo bierne, korupcja bierna). Natomiast w zakresie norm etycznych właściwa dla podejmowanej problematyki jest regulacja zawarta w art. 75 znowelizowanego Kodeksu etyki lekarskiej^** (dalej: KEL) obowiązującego od 1 stycznia 2025 r.